Ах, якія нябёсы на апошніх фатаздымках, зробленых Алесем! Якія аблокі і хмары, вясёлкі і навальніцы, зоры і захады сонца… Зямля — недзе там, унізе, на краёчку аб’ектыва. І адразу разумееш, куды скіраваны позірк чалавека, які трымаў у руках камэру.
Алесь Ліпай на «Сьвяце незалежнасьці» ў Менску, 25 сакавіка 2018 году.
Цяпер думаю пра тое, што падсьвядома ён ужо даўно болей глядзеў угару, увысь, чым на грэшную зямлю, на якой апошнія гады яму давялося перажыць столькі болю і стратаў, здрады і адзіноты.
Гартаю апошнюю кнігу паэзіі Алеся — «Абдымкі». І толькі цяпер зьвяртаю ўвагу, як шмат у ёй гэтых скіраваных у неба позіркаў:
«Стаю ў чыстым полі, натхненьня й самоты поўны.
Гляджу ў неба начное, гляджуся ў люстэрка поўні…»
«Цені мар маіх, аблачынкі,
Выпраўляю вас па жыцьцё…»
«Крыгі аблокаў плывуць па рацэ.
Мара / натхненьне / насланьне / пакора…»
«Лятаю паміж зарніц,
Шукаю цябе адтуль,
Ня боячыся навальніц
І паляўнічых куль…»
Цяпер, калі Алеся ня стала, гэтыя мэтафары і параўнаньні набываюць асаблівы сэнс.
Ён так радаваўся гэтай кнізе! Ён быў такім шчасьлівым і ўзьнёслым на той прэзэнтацыі летась 13 кастрычніка ў Купалаўскім тэатры… Хоць ужо тады было вядома пра ягоную цяжкую хваробу. Але на ўсе асьцярожныя пытаньні звычайна адказваў бадзёра і аптымістычна. І скіроўваў размову на іншае. Напэўна, не хацеў абцяжарваць сваімі праблемамі. Не любіў плакацца і скардзіцца на жыцьцё.
Усіх сваіх блізкіх сяброў і калегаў ён сабраў за сьвяточным сталом не на юбілей, а за год да яго, на 49-годзьдзе. А на 50-годзьдзе, прыехаўшы да яго дадому павіншаваць, я нечакана аказаўся адзіным госьцем. У той красавіцкі вечар два гады таму мы доўга стаялі ля вялікага вакна ягонай кватэры на апошнім паверсе 20-павярховага будынка, зь якога Менск — як на далоні. Можна было разгледзець і наш колішні студэнцкі інтэрнат, і ўнівэрсытэт, дзе вучыліся, і сьцежкі юнацтва, і, здавалася, нават дарагую ягонаму сэрцу Капыльшчыну. Доўга размаўлялі, успаміналі, жартавалі.
Але найбольш на такой вышыні ўражвала неба ва ўсіх сваіх зьменлівых праявах, фарбах і адценьнях.
— На жаль, вечар сёньня пахмурны, адсюль, відаць, захад сонца ўражвае, — пашкадаваў я.
— А ты заходзь, калі вечар сонечны, пабачыш…
Потым мы амаль кожны раз пры сустрэчы згадвалі тую размову. Ён усё запрашаў, я ўсё зьбіраўся… Зрэшты, агністы захад сонца на паўнеба я ня раз потым бачыў вачыма Алеся на ягонай старонцы ў Фэйсбуку…
Фатаздымкі Алесевы ўражваюць. Як і вершы. Як і ягоныя здольнасьці арганізатара, рэдактара, кіраўніка. Як і ўменьне сябраваць — шчыра, бескарысьліва, аддана.
Калі на пачатку чэрвеня я даведаўся пра новую бяду, якая абрынулася на Алеся (праверка ДФР з пэрспэктываю крымінальнай справы і магчымага арышту), то раптам вельмі захацеў пабачыць і падтрымаць яго. Уявілася: як перажыць усё, што так гвалтоўна навалілася на яго аднаго — страшная хвароба, асабістая сямейная драма, а цяпер вось яшчэ гэта…
Алесь ахвотна адклікнуўся на прапанову сустрэцца. Доўга размаўлялі. Так хацелася дапамагчы яму — хоць уласнай прысутнасьцю… Можа, тыя мае словы падтрымкі прагучалі занадта патасна і высакамоўна, але цяпер пра іх не шкадую.
Мы часта саромеемся казаць цёплыя шчырыя словы блізкім людзям… А потым бывае позна. Алесь моўчкі выслухаў мяне, а затым, расчулены, абняў. Аказалася, гэта было разьвітаньне…
На вокладцы ягонай апошняй кнігі — фатаздымак бусла, які пакідае роднае гняздо. Узьнятыя для ўзьлёту крылы — нібы чалавечыя рукі, якія абдымаюць неба. Для яго гэта быў вельмі дарагі здымак.
