«КДБшнікі сядзелі ў сене і прыклалі палец да вуснаў, калі падышлі мы, дзеці». Як сям’я з Дубіны раздзялілася паміж Амерыкай і СССР
Гісторыя сям’і з Дубіны склалася так, што сваякі апынуліся падзеленымі межамі і гадамі. Дачка так і не змагла сустрэцца з бацькамі, а сясцёр і братоў за акіянам пабачыла праз дзесяцігоддзі. А калі вярнулася, савецкі муж не стрымаўся ад плачу — ён да апошняга не верыў, што каханая пасля Амерыкі вернецца да яго.
Пра драматычны лёс сваякоў для чытачоў «Рэгіянальнай газеты» расказаў былы дырэктар Дубінской школы Васіль Рамановіч і яго дачка Наталля.
Паехалі ў Амерыку без дачкі
Пачалася дубінска-амерыканская гісторыя з пачатку 20 стагоддзя. Дзед нашага суразмоўцы па матчынай лініі, таксама Васіль, толькі з прозвішчам Мучынскі, вяртаўся з руска— японскай вайны. У 1906 годзе вербаўшчыкі запрасілі яго на шахцёрскія заробкі ў Амерыку, разам з жонкай прынялі рашэнне пагадзіцца.
Жонка засталася ў Дубіне, а праз дзевяць месяцаў нарадзіла дачку Еву. Жанчына вырашыла не браць у цяжкую дарогу немаўля. Пакінула яе бацькам, а сама паехала да мужа.
Сям’я асела ў Стэнфардзе. Муж працягваў працу шахцёра, жонка гандлявала ва ўласнай лаўцы. Нарадзілі яшчэ трох сыноў і дзвюх дачок. Першая з іх, Крысціна, ведала родную мову бацькоў.
Там часам Ева расла без таты і мамы. Мінула Першая сусветная. Дубіна трапіла пад польскі ўплыў. Вырашылі, дзяўчынка падрасла, удалы час завезці дзіця да бацькоў. У дарогу сабраўся дзядзька.
Аднак меў неасцярожнасць пакінуць у Дубіне дзяўчыну. Тая пабаялася, што застанецца без мужа і выправілася вяртаць жаніха з дарогі. Разам з пляменніцай.
Забраць дачку ў Мучынскіх усё не атрымлівалася. З часам Ева выйшла замуж, змяніла прозвішча. Пра ўз’яднанне сям’і ўжо не магла ісці гаворка. Жанчына так і не сустрэлася з бацькамі. А вось з іншымі сваякамі, якіх у ЗША стала шмат, пабачылася ў 60-я гады.
З-за амерыканскай радні не стаў лётчыкам
Сын Евы Васіль нарадзіўся ў 1931 годзе. У Рамановічаў было сямёра дзяцей. Васіль быў старэйшым з хлопцаў, перад ім нарадзілася сястра. І праз тое, што меў амерыканскіх сваякоў, атрымаў нямала і радасці, і клопатаў.
У Другую сусветную вайну школу ў Дубіне спалілі партызаны — каб там не пасяліліся немцы. Памятае, што жыхары баяліся партызан, бо забіралі ежу — самае галоўнае ў вайну.
У пяты і шосты клас хадзіў у Чабаі.
Дырэктарам паставілі прыезджага рускага, які вельмі любіў лазню. У Чабаях яе не было, таму перавёў школу ў Міхалова, у будынак, дзе да 1939 года быў польскі дзіцячы дом. З лазняй.
Пасля заканчэння сямігодкі захацеў паступіць у лідскае педвучылішча, дзе вучылася старэйшая сястра. Яна параіла спачатку пайсці ў старэйшыя класы. У Валожыне жыў на кватэры і закончыў школу.
Бацька параіў уладкавацца так на вучобу, каб за казённы кошт. Вырашыў з сябрам паспрабаваць паступіць у авіяцыйнае вучылішча ў Чалябінскай вобласці. Расказвае, пабачыў шмат бедных, неахайных людзей, таму вырашыў вяртацца дамоў.
Дачка Наталля ўступае ў размову: «Не хітры, не тая прычына была». Тады сваякі прызнаюцца: для паступлення патрэбна было даць усе дакументы. А ў яго ў анкеце — замежныя сваякі. Хто ж такога ў лётчыкі пусціць?
Вярнуўшыся, спачатку дапамагаў бацьку-кладаўшчыку. Пасля прынялі ў школу ў Дубіне. Паступіў на завочнае аддзяленне ў педінстытут.
Пасля другога курса адправілі служыць. Пасля арміі накіравалі ў Чабайскую школу, праз год вярнулі ў Дубіну. Адпрацаваў настаўнікам гісторыі, а праз год паставілі дырэктарам — на 36 год.
З жонкай Франяй пазнаёміўся яшчэ да арміі. Яна таксама працавала настаўніцай, прыехала са Старых Дарог. Маладыя пажаніліся і завялі першае дзіця яшчэ да таго, як Васіль пайшоў у армію. Разам з жонкай выгадаваў трох дачок — Наталлю, Жанну і Аліну.
Як у Дубіну прыехалі амерыканцы
У 1961 годзе Крысціна з мужам, сястра Евы, прыехала ў Дубіну. Прывезлі дзіва — фотаапарат «Палароід», шмат здымалі. На адным з фота зафіксавалі стары плот, за якім адна з дачок мые бялізну ля калодзежа. Пасля паказвалі гэтае фота іншым родным у ЗША — усіх уразіла беднасць, у якой жыла сваячка. З Амерыкі ў Дубіну пачалі перасылаць накладзеным плацяжом рэчы, нават бялізну.
Перад наступным прыездам сельсавет выдзеліў Рамановічам грошы на агароджу — каб не было сорамна перад амерыканскімі гасцямі.
Сваякі падарылі беларускім родзічам скарб — дзве «Волгі», белую для сям’і Евы і чорную для іншых сваякоў. Наталля прыгадвае белы аўтамабіль:
— Прыгналі пад хату, брэзентам накрылі, і не ведалі ж, як перад ёй танцаваць. Ужо можна расказаць.
Пасля такога Рамановіча выклікалі ў раён — што за падарункі перасылаюць з Амерыкі дырэктару школы і члену партыі? Прабачылі таму, што не хаваў набытак, а шчыра прызнаўся ў свой час, што мае сваякоў за акіянам
Наталля памятае і іншы момант. Калі амерыканскія сваякі гасцілі, у стозе сена сядзелі супрацоўнікі КДБ. Калі дзеці падышлі, прыклалі палец да вуснаў.
А на дзень нараджэння Наталлі і яе стрыечнай сястры прыслалі неверагодна прыгожыя пуховыя коўдры ў паветраныя шарыкі і аксамітныя сарафаны. Для дзяўчынак з вёскі гэта была проста казка.
У 1967 годзе Ева ўсё ж паехала на сустрэчу да родных у ЗША на два месяцы. Збіралі ўсёй вёскай — зрабілі прычоску, нашылі ўбораў.
Але там родзічы не выпускалі яе ў свет тыдзень. Наводзілі прыгажосць. Палячылі зубы, завялі на манікюр і ў цырульню.
Прыехала назад з чамаданамі падарункаў. Муж сустрэў і кажа: «А, Евачка, ты ж амерыканка!». І не стрымаў слёз. Прызнаўся: верыў, што застанецца ў ЗША.
Цяпер Рамановічы крыху падтрымліваюць сувязь з амерыканскімі сваякамі. Але моладзь ужо не мае такога сантыменту да беларускай радні.
Каментары