Выйшаў з друку новы том збору твораў знакамітага гісторыка Мікалая Улашчыка

Выданне спадчыны Мікалая Улашчыка, які займае пачэснае месца сярод беларускіх гісторыкаў XX стагоддзя, вядзецца ўжо шмат гадоў. Першы том яго збору твораў выйшаў у 2017 г., і вось, нарэшце, можна патрымаць у руках другую, не менш паважную, з увагі на яе памеры і змест, частку.

Павялічыць

Мікалай Улашчык быў адным з нямногіх навукоўцаў, чые інтарэсы не абмяжоўваліся адной тэмай ці перыядам, але ахоплівалі ўсю гісторыю Беларусі.

Адзін з тых, хто выжыў з першай плеяды беларускіх гісторыкаў эпохі Адраджэння, прайшоўшы сталінскія лагеры, ён знайшоў у сабе сілы, каб працягваць навуковую дзейнасць. Ён займаўся і беларуска-літоўскімі летапісамі, і выданнем крыніц, і гісторыяй беларускай вёскі.

У новым томе збору твораў — пераважна працы па сацыяльна-эканамічнай гісторыі. Акрамя грунтоўнага даследавання «Перадумовы сялянскай рэформы 1861 г. у Літве і Заходняй Беларусі» і вядомага сярод гісторыкаў і этнолагаў нарыса пра родную вёску Віцкаўшчыну, том уключае шмат артыкулаў і рэцэнзій на гістарычныя тэмы.

Мікалай Улашчык быў не толькі вельмі пладавітым аўтарам, але і па тых часах надзвычай адважным.

Не маючы магчымасці вярнуцца на радзіму, дзе яго баяліся і не хацелі бачыць як «нацыяналіста», ды працуючы ў Маскве, ён бязлітасна высмейваў афіцыёзную беларускую навуку, якая займалася рэпрадукцыяй расійскацэнтрычных міфаў з імперскіх часоў.

Нават маючы за плячыма чатыры арышты і гады лагераў, ён, тым не менш, не прапускаў прац, дзе беларусы паказваліся несамастойным народам, а іх гісторыя разглядалася выключна ў кантэксце імкнення да ўз’яднання з рускім народам. «Кожная старонка рукапісу выклікае раздражненне сваім фальшам» — так сканчаецца ягоная рэцэнзія на кнігу пра Беларусь у складзе ВКЛ, якая каля дваццаці гадоў рыхтавалася ў Інстытуце гісторыі АН БССР ды так і не пабачыла свет.

Знакамітая «Віцкаўшчына», першае выданне якой выйшла ў 1989 г. пад назвай «Была такая вёска» ў выдавецтве «Мастацкая літаратура», нязменна карыстаецца папулярнасцю як лёгкае і займальнае, але ў той жа час і сур’ёзнае чытво пра паўсядзённасць беларускай вёскі канца XIX — пачатку XX ст.

Вёска Улашчыка зусім не адпавядала вобразу той забітай вёскі, які малявалі савецкія гісторыкі: пасля адмены прыгону сяляне там багацелі, будаваліся, куплялі тэхнічныя навінкі, насілі боты, а не лапці, чыталі часопісы ды нават не здагадваліся, што іх чакае ў недалёкай будучыні.

У дадзеным томе праца друкуецца ў арыгінальным варыянце, які істотна адрозніваецца ад першага выдання, без апрацоўкі і скарачэння.

Другі том збору прац налічвае 1280 cтаронак у цвёрдай вокладцы, мае геаграфічны ды іменны паказальнікі.

Інфармацыю пра тое, як набыць кнігу, можна знайсці на сайце Arche.

* * *

Павялічыць

Мікалай Улашчык (1 лютага 1906, в. Віцкаўшчына, Койданаўская воласьць, Менскі павет (цяпер Дзяржынскі раён, Менская вобласьць) — 14 лістапада 1986, Масква) — беларускі гісторык, археограф, этнограф, краязнавец, літаратар.

Доктар гістарычных навук (1964). Аўтар навуковых прац па гісторыі ВКЛ, па праблемах летапісаньня, крыніцазнаўства ды археаграфіі. 

Нарадзіўся ў вёсцы Віцкаўшчына, недалёка ад Менску, у сям’і заможнага селяніна.

Навучаўся на сацыяльна-гістарычным аддзяленьні пэдагагічнага факультэту Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту. Браў актыўны ўдзел у нацыянальным жыцьці Менску, з 1924 году пачаў публікавацца. У 1929 годзе скончыў унівэрсытэт. 

У 1930 годзе на вайсковых зборах Мікалая арыштавалі ў сувязі з справаю так званага Саюзу вызваленьня Беларусі, але фактычна за ягоную працу ў галіне беларускага краязнаўства.

Пасьля суду быў сасланы ў Вяцкую вобласьць. Потым быў яшчэ двойчы рэпрэсаваны, канчаткова быў вызвалены зь лягераў 25 сакавіка 1955 году. 

Пасьля лягераў Улашчык ня меў магчымасьці вярнуцца ў Беларусь, таму пасьля доўгіх пераездаў асеў у Маскве. Працаваў у Маскоўскім унівэрсытэце, а потым з 1955 году ў Інстытуце гісторыі СССР Акадэміі навук СССР. 

Доктар гістарычных навук, аўтар навуковых прац па гісторыі Беларусі часоў ВКЛ, па праблемах летапісаньня, крыніцазнаўства ды археаграфіі.

У сваіх працах Улашчык актыўна супрацьстаяў шавіністычным расейскай і польскай канцэпцыям беларускае гісторыі, даводзячы самастойнасьць Беларусі як гістарычнага суб’екту. 

Пахаваны на Чыжоўскіх могілках у Менску.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0