Нехта ціхі маўчыць у цемры — такі падзагаловак мае новы раман Наталкі Бабінай.
Будка — маладыя з цяжкасцю разумеюць, пра што гаворка. Такія «Будкі» раней стаялі ўздоўж усіх чыгунак. Так называлі дамы абходчыкаў, набудаваныя ў свой час уздоўж чыгунак. Была свая атмасфера і містыка ў гэтых «Будках» — зазвычай гэта былі мураванкі, стаялі яны далёка ад вёсак, адасоблена. Як хутар, але пры чыгунцы. Свой дух быў і ў іх жыхароў: гэта былі людзі з мясцовых, не чужынцы, але і не чыстыя земляробы, гэта былі людзі «каляі».
Менавіта такую Будку пад Берасцем і набывае гераіня рамана, вакол яе і разгортваюцца падзеі. Катастрофа разгортваецца. Страшныя, цёмныя сілы — антыгомы — захапілі Беларусь, частку людзей на вачах у іншых перакруцілі на фарш. Жах пануе ў гарадах. Іх жыхароў — тых, каго новая нязнаная сіла пакінула ў жывых, — прышэльцы водзяць на катаржныя работы, дзяўбсці тунэль углыб зямлі.
У сёлах навалач не пануе, але калапс эканомікі і дзяржавы адкінуў сялян у сераднявечча, нараджаюцца новыя феадалы.
Героі рамана спрабуюць асэнсаваць новую рэчаіснасць, адзін з іх кіруецца ў Менск — які апынаецца такім жа спустошаным, як і Берасце.
Герояў — гераінь найперш — «Бадай, будкі» вы пазнаеце. Яны перайшлі сюды з «Рыбінага горада» — папярэдняга рамана Бабінай, які стаў бестсэлерам і быў перакладзены на чатыры замежныя мовы, у тым ліку англійскую, што рэдкасць для беларускіх кніг, а найбольшы камерцыйны поспех меў у Польшчы.
Не ўсім героям суджана застацца ў жывых у новым творы… Кніга «Бадай, Будка» напісаная з уласцівым гэтай аўтарцы размахам.
Адрозненне другога рамана Бабінай ад першага — у тым, што ён напісаны па-ўкраінску, а не па-беларуску. І гэта фантастычна важны момант для беларускай культуры. Бо гэта першы раман — не асветная кніга, не мемуары, а раман, напісаны па-ўкраінску ў Беларусі. Здаецца, і беларускія татары, і беларускія палякі, і беларускія яўрэі, і беларускія літоўцы ніводнага рамана пасля вайны не напісалі. Так што — гэта першы.
З савецкага часу наша краіна выйшла жахліва «обезліченной». Пападзі з завязанымі вачыма ў мікрараён — ты не скажаш, Берасце тут ці Менск, Крычаў ці Полацк. Пра шматкультурную Беларусь мы можам толькі марыць. Цэлы раман — вялікая справа дзеля гэтай разнастайнай Беларусі.
Страшныя сілы маўчаць у нашай беларускай цемры. Заняўшы Беларусь, з гэтага плацдарма антыгомы плануюць захапіць цэлы свет. І ад жменькі людзей, ад слабых жанчын на далёкай Будцы залежыць, ці ўдасца ўратаваць цывілізацыю людзей. А прэзідэнты Беларусі ды Украіны, якія таксама дзейнічаюць у рамане, могуць нашмат менш.
Як і папярэдні раман Бабінай, новы — гэта фантастычны трылер з элементамі гістарычнага, палітычнага і жаночага раманаў. Але ў параўнанні з першым жаночага і святла стала менш, а фантастычнага і змроку — больш.
Вердыкт, вынесены Бабінай нашай сучаснасці, суровы. І хворы на Альцгеймера стары, і нават кот выяўляюцца нашмат карыснейшымі для (надзеі на) вызваленне, чым бязмоўныя масы, што сунуцца на новыя каменаломні так жа атупела, як некалі хадзілі датэрмінова кідаць паперкі ў фанерныя скрыні. Бо хворы на Альцгеймера, як аказалася, прынамсі мае абарону, браню — сваю родную мову, якую адну ўжо ён толькі і памятае.
Бабіна плануе выдаць раман і па-беларуску, але, каб падтрымаць шматкультурнасць і адчуць адценні мовы, набывайце гэты раман па-ўкраінску.
Ён прадаецца ў мінскіх кнігарнях «Акадэмкніга» ды краме №60 у гандлёвым цэнтры «Купалаўскі» ў Мінску). Яго можна замовіць і поштай праз kniger.by.
Раман, напэўна, выкліча лютыя спрэчкі, як толькі будзе заўважаны беларускім чытачом.
Наталка Бабіна. Бодай, Будка. — Мінск: Смелтак, 256 старонак.
