Гэта значыць, што развіццю і папулярызацыі рэцэпту будуць дапамагаць на дзяржаўным узроўні, а ў вёску Поразава, дзе і адрадзіўся гэты старажытны рэцэпт, рушаць натоўпы турыстаў.
Прынамсі, у гэтым перакананая Алена Мікульчык, шэф-кухар, знаўца беларускай кухні і супрацоўніца Акадэміі навук Беларусі.
«Што такое банкуха? А літоўскі шакоціс вам вядомы? Дык вось, гэтыя пірагі маюць агульнае нямецкае паходжанне, «баўмкухен» у перакладзе з нямецкай мовы значыць пірог-дрэва», — распавядае Алена Мікульчык.
Алена Мікульчык у падрабязнасцях расказала ўсё, што ёй вядома пра гэтую страву.
Згодна з легендай, малады кухар выпадкова праліў цеста на пожаг, які круціўся, і атрымалася незвычайная выпечка. Дакладна невядома, дзе і калі гэта адбылося.
Але першае ўпамінанне банкухі, у нямецкай версіі баўмкухен (Baumkuchen), можна знайсці ў кухарскай кнізе Марыі-Сафіі Шэльхамер, якая была выдадзена ў 1692 годзе ў нямецкім горадзе Кіль.
Распаўсюджанне і папулярнаць баўмкухэн атрымаў пазней, у 18—19 стагоддзях. З Нямеччыны рэцэпт трапіў у Польшу, дзе атрымаў назву «сэнкач», і ў Літву, дзе яго клічуць «шакоціс». У пачатку 20 стагоддзя баўмкухэн пачалі гатаваць у Беларусі.
«Гатавалі банкуху часцей за ўсё ў Гродзенскай вобласці, аб чым сведчаць вусныя ўспаміны мясцовых жыхароў, якія я збірала падчас кулінарных экспедыцый. Часцей за ўсё старажылы расказвалі, что «раней былі гаспадынькі, якія на святы пяклі банкухі, але зараз ужо ніхто не робіць». У Свіслацкім раёне, у вёсцы Поразава, традыцыя гатаваць банкуху захавалася, бо тут жывуць мясцовыя жанчыны, якія ўмеюць яе рабіць», — распавядае Алена.
Ёсць некалькі версій, як у свіслацкіх краях з’явілася банкуха.
Адна з іх расказвае пра настаўніцу Магдалену Паплаўскую. Тая ў 1930-я працавала ў Вільні, дзе ўпершыню пакаштавала галінасты пірог і захапілася ім. Урэшце знайшла ў краме кнігу з рэцэптам і прывезла яе на радзіму ў падарунак пляменніцы.
У другой версіі згадваецца Пелагея Козюк, якая працавала служанкай каля Варшавы, дзе неаднаразова назірала за падрыхтоўкай вясельнага торта, а часам і брала ўдзел у яго выпечцы. Вяртаючыся на радзіму, яна папрасіла ў кухарак рэцэпт.
Паводле трэцяй легенды, страва з'явілася ў Поразаве дзякуючы Вользе Агеец, якая працавала служанкай у маёнтку Бутаўт-Анджэйкавічаў у Багудзенках. Рэцэпт гэтай банкухі быў таксама з Літвы.
Магчымы і іншыя крыніцы таго, як банкуха патрапіла на Беларусь. Праца па іх пошуку працягваецца.
Сёння банкуху гатуюць толькі дзве мясцовыя кухаркі: Алена Казюк і Ганна Шалкевіч.
«Гатавалі банкуху выключна на вяселле. Самі інгрэдыенты пірага-дрэва сімвалізавалі будучае сытае і багатае жыццё маладых. А яйкі ў вясельным абрадзе заўсёды адказвалі за пладавітасць. Уявіце, што на прыгатаванне адной банкухі ішло каля 60 яек! Банкуху пачыналі гатаваць загадзя, калі толькі вызначалі дату вяселля, як правіла, гэта адбывалася пасля заручынаў. Разлічвалі так: адна банкуха на дзесяць гасцей. Гатовыя банкухі добра захоўваюцца на працягу паўгода без страты смаку і якасці. Другая нагода, калі маглі гатаваць банкуху, — гэта імяніны ксяндза»,— расказвае Алена Мікульчык.
Тое, што банкуху ўключылі ў спіс нематэрыяльнай спадчыны, — гэта вялізнае дасягненне.
«Кулінарны турызм мае вялікую перспектыву для Беларусі, бо смакавыя ўражанні самыя яркія і запамінальныя. Банкуха ідэальна пасуе для таго, каб выкарыстоўваць як сувенір, які мае доўгі тэрмін захоўвання. Рэцэптура і знешні выгляд беларускай банкухі адрозніваюцца ад родзічаў у суседніх краінах. Любую спадчыну, матэрыяльную і нематэрыяльную, трэба ахоўваць і зберагаць. І тое, што ў беларусаў з’явілася яшчэ адна нагода для гонару, — гэта цудоўна», — падсумавала Алена Мікульчык.
