Цікавыя гэтыя драўляныя дзверы не толькі часам стварэння, хоць настолькі даўніх вырабаў у нас засталося вобмаль. Галоўнай адметнасцю з’яўляецца выразаны на іх 81 радок шэдэўра рэлігійнай літаратуры, напісанага невядомым аўтарам!
Мураваны касцёл у Ружанах быў пабудаваны да 1617 года. Прыватнаўласніцкі горад Сапегаў выглядаў у XVII стагоддзі настолькі непераможным, што менавіта тут падчас трынаццацігадовай вайны Расіі з Рэччу Паспалітай цягам пяці гадоў праходзілі пасяджэнні віленскай капітулы і захоўваліся галоўныя сакральныя рэліквіі, улучна з мошчамі нябеснага апекуна Вялікага Княства Святога Казіміра. Што праўда, непераможнасць гэтая была, так бы мовіць, троху перабольшанай, і да другой паловы XVIII стагоддзя касцёл ужо надта «патрабаваў рэпарацыі» і ўрэшце быў рэканструяваны па праекце Яна Самуэля Бекера. Хутчэй за ўсё, у той час галоўныя дзверы і памянялі на новыя.
Не выключана, што старыя дзверы не выкінулі ці не спалілі акурат з прымхлівай павагі да «надрукаванага» тэксту, дзе галоўнае месца ў падкрэслена пышнай аздобе аддадзена простаму абрысу ступні з прысвячэннем Панне Марыі. Божай Маці адрасаваная і значная частка напісанага. Таксама невядомы аўтар пазначыў даты пачатку і канца працы, добрасумленна і шматслоўна папрасіўшы за сваю душу, і, верагодна, пакінуў уласны подпіс, які схаваўся за ніжняй дошкай.
Самае цікавае, што ступня Божай Маці па даўжыні адпавядае гандлёваму эталону даўжыні — стапе. Гэта пакідае адчуванне ці то ўдалай барочнай метафары, ці то не менш удалага рацыянальнага вырашэння спрэчак паміж удзельнікамі славутых ружанскіх кірмашоў, што адбываліся на плошчы акурат перад касцёлам.
Ступня (стапа), у англійскай традыцыі фут (ад foot — англ. ступня) — старадаўняя адзінка вымярэння даўжыні. Стапа літоўская складала 32,5 см, стапа польская каронная — 29,3—29,8 см (9/10 ад стапы літоўскай).
А тэкст на дзвярах прыадкрывае некаторыя старонкі жыцця чалавека XVII стагоддзя. Праз год пасля сканчэння адной з самых знішчальных войнаў у нашай гісторыі ў спустошанай краіне, у разрабаваных Ружанах невядомы нам чалавек піша пранізлівую, узнёслую малітву, робіць яе ў цвёрдым матэрыяле і размяшчае так, каб усе маглі яе бачыць і карыстацца. І каб кожны мог спаталіць сваю душу абяцаннем працягу ў іншым, дабрэйшым свеце.
Ружанскі касцёл. Фота Міколы Кузіча, Gants-region.info
Напрыклад, вось адзін з абзацаў у перакладзе з польскай:
«Вялікай таямніцы тваёй, Пане, у трох персонах, што мае неспасцігальную прыхаванасць у любові, глыбокую салодкасць і адзіную Боскую ўсямоцнасць, і Матцы міласэрнасці, слова Бога з Бога святло і ласку вечна нараджаючай і даючай на вечную чэсць, і хвалу, і ўпрыгожанне ўсіх святых заслуг, і кладу гэтую стопку ад нас з усіх сіл маіх — нікчэмнай пакораю перад айцоўскай прадвечнай Тваёй і вечнай абаронай і аховай душы і цела, якое тут, на той нізіне, госцем, жабраком, салдатам, пілігрымам няшчасным, лазарам зусім адзінокім, чарвяком, прахам Пана Хрыстовым прабывала і пілігрымавала. А тое друкаваў року 1668 ад дня Тройцы Святой да дня 26 красавіка року 1669».
Падрабязней пра ўнікальную знаходку чытайце ў артыкуле архітэктараў Юліі Шастак і Аляксея Яроменкі ў «Беларускім гістарычным часопісе» №9 за 2019 год.
