Віктар Марціновіч: Тое, на што імперыям спатрэбіліся стагоддзі, у Беларусі дасягнута за няпоўныя 30 гадоў
Віктар Марціновіч для budzma.by разважае на канкрэтных прыкладах пра заняпад сучаснай беларускай культуры.
Камусьці можа падацца, што конны красавец Саладуха ў «гусарскім строі» (насамрэч не) на цырымоніі «Песня года» — сведчанне толькі асабістых густаў людзей, якія рыхтавалі шоу.
Вельмі проста на гэта не зважаць ці звесці да зубаскальства на тэму радыкальных формаў, якія не стамляецца прымаць аграгламур.
Але я ў тым, што адбываецца на сцэне, у эфіры і ў горадзе, бачу праявы прынцыпова новага настрою. Уласцівага хіба што апошнім месяцам.
Бо «Песня» ж стаіць не асобна.
Да «Песні» быў абсалютна феерычны «Венскі баль» — мерапрыемства з «гісторыяй», якое пачыналася як умоўна адкрытая вечарына для прыхільнікаў Штраўса ў Купалаўскім (sic!), а скончылася вяртаннем квіткоў і «перафарматаваннем» у рэжымны баль высокай арыстакратыі і «двара» ў Палацы Незалежнасці.
Я звяртаў увагу на тое, як прымала мерапрыемства бачная ў сацыяльных сетках публіка: палова не запрошаных на баль дам кпіла з недасканаласці строяў (там нешта смешнае было пра пальчаткі, пра абавязковасць іх наяўнасці ў дрэс-кодзе), іншыя прыцішана ўздыхалі на тое, як «красіва» атрымалася, якія прыгажуні атачалі нашых губернатараў і паліцмайстраў.
І выглядала ўсё спрэчна.
Пакуль тыя, хто змагаўся за права нашага «двара» кружыць мазуркі ў Палацы Незалежнасці ў статусе суверэнных уладароў нашай зямлі, выклікаліся ў суды і рыхтаваліся сустрэць Новы год у палоне, гусары пстрыкаліся фужэрамі і белазуба ўсміхаліся ў камеры. А ФБ турбаваўся тым, ці можна танчыць без белых пальчатак, гэта, здаецца, было асноўнай праблемай.
Дэкаданс ужо здараўся двойчы: упершыню — на сконе Рымскай імперыі, для абазначэння заняпаду нораваў якой і быў прыдуманы тэрмін. Другі раз — падчас fin de siècle, калі Еўропа і Расія рыхтаваліся да непазбежнасці краху спрадвечных імперый і формаў уладання ды самых крывавых войнаў у гісторыі чалавецтва. Тое, што Тэафіль Гацье называў «мастацтвам для мастацтва», крытыкуючы рымскі «дэкаданс» з пазіцый французскага Асветніцтва, было насамрэч жаданнем тых, хто фінансава дапамагаў рымскаму мастацтву схавацца ад любых праяваў рэальнасці — у распусце, віне і оргіях.
У тых, хто адказвае ў Беларусі за хлеб і відовішчы, няма свайго Поля Верлена і Шарля Бадлера. У іх няма Дабужынскага, Гіпіус, Салагуба і Бальманта. Зрэшты, тут ёсць толькі красавец Саладуха на кані.
Але як на мяне, дык нават паўсюдныя «Табакеркі» (якія, бы тую Пагоню, не разбіць, не спыніць, не стрымаць) — гэта новы дэкаданс.
Мастацтва для мастацтва.
Прыкмета абсалютнага адрыву замоўнікаў відовішчаў не толькі ад тых, хто відовішча глядзіць, але і ад усялякіх там нормаў і забабонаў этыкі. Рэстарацыя ў Лябяжым (і кавярня ў Курапатах) — гэткі ж самы салодкі, прыгожы і абыякавы дэкаданс. Сынкі гэтай эліты, якія адкрыта выхваляюцца тым, як рэзка паводзяць сябе за стырном, падзел «зламыснікаў» на «чужых», якім па ўсёй строгасці, і «сваіх», якія выходзяць з залаў суда не паспеўшы нават як след спужацца, — вось усё гэта, усё гэта.
І мяне ўражвае, як хутка гэта разгарнулася: тое, на што папярэднім імперыям патрэбныя былі стагоддзі, дасягнута тут за няпоўныя 30 гадоў. Вы ж глядзіце: пад сцягам змагання з карупцыяй, «багацеямі», пабудовы дзяржавы для народа з’яўляюцца ўжо паўнавартасныя арыстакратычныя салоны, кшталту тых, у якіх збіралася дэкадэнцкая багема. Ім толькі белых пальчатак не стае, ага.
І так, некалі я пісаў, што ўнікальнасць Беларусі ў тым, што жаночае хараство тут не манетызуецца, што, у адрозненне ад Масквы ці Прагі, у Мінску можна лёгка пабачыць асляпляльную прыгажуню за рычагамі трамвая, што ідзе з плошчы Якуба Коласа ў Зялёны Луг. Дык вось, няма таго, што раньш было.
Цяпер прыгажуні запрашаюцца службай пратаколу і ўключаюцца ў адносіны ўлады і геапалітыкі.
І ясна, што ў іншых краінах тое самае, але там гэта сарамліва хаваецца. У нас жыццё гетэр з высокіх лож, пры адсутнасці іншага тыпу легальных герояў і гераінь, робіцца публічнай мадэллю для пераймання. Гэтаксама як у Парыжы часоў заняпаду стагоддзя, калі імпрэсіяністы малявалі заўсёдніц закрытых клубаў, што абумоўлівала ўзаемную цікавасць улады да мастацтва і мастацтва да арыстакратыі.
У Расіі дэкаданс скончыўся прыходам «левага мастацтва», у Францыі — авангардам, у Італіі — футурызмам. На змену ўздыхам, сімвалізму і задушлівай ляноце набеглі пацанчыкі, якія крычалі са сцэны коратка і важка. І скінулі з парахода сучаснасці не толькі заўсёднікаў салонаў, але і Пушкіна, і Дастаеўскага з Талстым.
Паглядзім, ці пратрывае даўжэй наш дэкаданс.
Каментары