У адной дзяржаўнай нацыянальнай газеце ёсць загаловак: «На Беларусі таннеюць аўтамабілі».
НА Беларусі ці У Беларусі?Беларусь – гэта па‑ранейшаму тэрыторыя, край ці ўжо дзяржава, краіна? Калі дзяржава і краіна, то У Беларусі. І ВА Украіне. Дарэчы, старыя беларускія аўтары пазбягалі гэтага НА і пісалі ня толькі «У Беларусі», але і «У Палессі», «У паўночнай Смаленшчыне», «У цэнтральнай Смаленшчыне, паўночнай палавіне Магілеўшчыны, Віленшчыне і паўночна‑заходняй Горадзеншчыне» (гл. «Географію Беларусі» Аркадзя Смоліча).
Другі матэрыял мае загаловак «Продаж новых іншамарак у Беларусі пачне павялічвацца да канца 2010 года». Ох, гэтыя прагнозы і прагназісты!.. Але мяне зацікавіла, што такое іншамарка,
ці з’яўляюцца іншамаркамі аўтамабілі «Запарожац», «Волга», «Масквіч»...З тэксту вынікае, што іншамарка – гэта аўтамабіль, выраблены (выпушчаны) за межамі Беларусі, Расеі ды Ўкраіны. Такім чынам, «Запарожац», «Волга», «Масквіч» ды іншыя «Жыгулі» – нашы айчынныя, беларускія аўтамаблі.
Постімперскі сіндром вельмі жывучы. Для многіх па‑ранейшаму «Наша Родина – СССР», а «Москва – столица нашей Родины».
Мабыць, нашы продкі лепш адчувалі адрозненьне паміж Руссю і Масквой, паміж Літвой і Масквой.
У другім нумары кінуўся ў вочы загаловак «Чым танчэй лёд, тым больш на яго хочацца?». Тут тыповая калька з расейскае. У расейскай мове форма «тоньше» ўтвараецца і ад прыслоўя «тонко», і ад прыметніка «тонкий»: Маша раскатала тесто тонко, а Дуняша – тоньше; у Маши тонкая нитка, а у Дуняши – тоньше. У беларускай мове гэткага збегу практычна няма: Маня раскатала цеста тонка, а Дуня – танчэй;
у Мані нітка тонкая, а Дуні – танчэйшая.Адпаведна ў загалоўку звяздоўскай карэспандэнцыі павінна было б стаяць: Чым танчэйшы лёд, тым больш на яго хочацца?»
Маё вока наткнулася яшчэ на слова
«дададзім». А мо лепш было б «дадамо»?
Што датычыць другой нацыянальнай газеты, незалежнай, то ва ўсе падручнікі культуры мовы і стылістыкі як узор непавагі на роднае мовы можна паставіць подпіс пад здымкам: «Вясна. Рабчык харчуецца альховымі почкамі».
Прабачым аўтару гэтае «харчуецца», хоць у звяроў, рыбаў і птушак не харч, а корм.
Уразілі «почкі». Прачытаў і падумаў: ці не заехалі мае глузды за розум? Кінуўся да слоўніка Івана Насовіча – няма там «почак»; ёсць «пупышка» – ’пупышек, почка древесная’. Кінуўся да беларуска‑расейскага слоўніка пад рэдакцыяй Кандрата Крапівы (1989) – ёсць «почка» як ’зачаток нового организма’. Узяў расейска‑беларускі слоўнік пад рэдакцыяй Кандрата Крапівы – там «почка» перакладаецца як тэрмін батанічны («пупышка») і заалагічны («почка» – ’зачаток нового организма’).
Калі ўжо расейскай мове «пупышек», калі ў слоўніку Кандрата Крапівы «пупышка»...
У матэрыяле на цэлую паласу «Прыватным расійскім інвестарам...» у адным і тым самым абзацы сустракаем і «машынабудаўніцтва», і «машынабудаванне». Ды як як жа правільна, панове? Да гэтага часу было «машынабудаванне».
А чаго варты гэткі пасаж?! «...Еўропа пакуль што праглынула новы выбрык Лукашэнкі».
Пігулку, пілюлю глытаюць, а вось выбрык... Выбрыкі церпяць.
І, вядома ж, належала як след адрэдагаваць сказ «Прадаваў цукровыя буракі, збіраў слімакоў для рэстаранаў і за гэта плаціў за вучобу...»
...Абяцаю журналістам, што і далей буду «даставаць» іх за ляпы і заляпухі.
