Тарас Бульба
Расея, 2009, каляровы, 100 хв.
Рэжысёр: Уладзімер Бартко
Ролі выконваюць: Багдан Ступка, Ігар Пятрэнка, Уладзімер Удавічэнкаў, Магдалена Мельцаж, Уладзімер Ільін, Юры Бяляеў, Міхаіл Баярскі, Ада Рагоўцава, Даніэль Альбрыхскі
Жанр: Гераічная драма паводле аповесці Мікалая Гогаля
Адзнака: 4 (з 10)
На карціну Ўладзіміра Бартко «Тарас Бульба» я ішоў у прадчуванні добрага відовішча. Чаго яшчэ чакаць ад сакавітых і яскравых твораў Гогаля? Дый рэжысёр, які паставіў «Сабачае сэрца» і «Ідыёта», зазвычай ставіцца да класікі ашчадна.
Ёсьць дзве версіі «Тараса Бульбы» — 1835 і 1842 году. У рэдакцыі 1835 г., надрукаванай упершыню ў зборніку «Міргарад» і прынятай ва Ўкраіне, няма доўгіх разважанняў пра «рускую зямлю» і праваслаўнага цара. У версіі 1842 г., якая больш даспадобы расійскаму чытачу і ідэолагу, яны ёсць. Абедзве версіі складзеныя рукою Гогаля. То бок, Мікалай Васільевіч, з характэрным для сябе гумарам, шыкоўна разыграў нашчадкаў. Дый «рускае» для ўкраінца і беларуса — гэта спадчына праваслаўнай культуры, нават і Скарынава Біблія Руская. Для расіяніна ж «рускае» — сінонім культурнага набытку сённяшняй Расіі...
Словы пра «святую рускую зямлю» і пра «рускага цара» паўтараюцца ў фільме з безнадзейнаю надакучлівасцю (у Гогаля гэта не сумна). Ворагі‑палякі пазбаўленыя ўсякіх прыкметаў чалавечнасці. Хоць Гогаль прызнаваў за імі і сваю праўду, і свой гонар. Здраднік Андрый – пад бел‑чырвона‑белым (?!!) сцягам. Бартко нават дапісаў аповесць, уклаўшы ў вусны геапалітычных праціўнікаў словы, быццам пазычаныя з расейскіх навінаў: «Яны не людзі!» Выйшла пляскатая агітка.
Не ратуюць карціну нават вочы Багдана Ступкі, які ідэальна пасуе для ролі Тараса Бульбы.
У фільме процьма натуралістычных сцэнаў, якія ўражваюць падрабязнасцю. Гогаль не хаваў жорсткасці тых часоў — але да чытача ставіўся з павагаю. Экранізатары ж не шкадуюць забароненых сродкаў: праколатыя целы, адсечаныя рукі й ногі, кроў і пырскі на ўвесь кадр.
Раскрытая й кананічная для трэшава‑эксплуатацыйнага жанру «тэма цыцак», хаця расейцы, здаецца, пнуліся здымаць эпас.
І так — амаль дзве гадзіны: вылізана‑вялыя кадры без аніякай душы; натужлівы гераізм пад навязлівую музыку. І спіты Д’Артаньян, Міхаіл Баярскі ў ролі казацкага героя Масія Шылы.
Дый не ў дэталях справа. Усё напісанае Гогалем — жывое. А фільм выйшаў фальшывы. Гэта тым болей дзіўна, што Ўладзімер Бартко – рэжысёр далёка не апошняга эшэлону.
Значыць, праблема не ў рэжысёры, а ў агульным стане расійскай свядомасці. У нейкім агульным фоне і змене падставаў.
За Гогалем — нязнішчаная стыхія ўкраінскай мовы, сакавітыя фарбы і жывая душа. У фільме — бяздушна‑стэрыльны зык, «правільная» карцінка і закадравы каментар Сяргея Бязрукава ў традыцыях пуцінскай тэлевізіі.
За Гогалем — казацкая вольніца, разгул народнае дэмакратыі і ёлкі водар свабоды. За фільмам — скасцянелае чынушанаванне, тысячагадовае рабства і мёртвыя вочы чэкіста, што пільнуюць краіну.
За Гогалем — зваба Імперыі, што была ў зеніце магутнасці і спакусіла ўкраінскага выхаванца Неўскім праспектам. За фільмам — дробная прынцыповасць Івана Іванавіча, які звягліва вінаваціць Украіну ва ўсіх смяротных грахах і не здольны ўсвядоміць уласны камізм.
Дарагія расіяне! Прыміце мае спачуванні.
«Тарас Бульба» — ужо не ваша гісторыя.
А нашаю яна ніколі й не была.
