Да пакупкі Як-130 у 2015-м Беларусь не абнаўляла свой баявы авіяпарк ажно з часоў Савецкага Саюза. І Баранавіцкі авіярамонтны завод ужо не мог ратаваць — пытанне стаяла ў механічнай, а не электроннай функцыянальнасці старой тэхнікі.
Лукашэнка у 2013-м казаў міністру абароны Расіі Сяргею Шайгу, што яму «не хапае двух дзясяткаў сучасных самалётаў». Што прапаноўвала Расія ў адказ? Размясціць авіябазу.
Не прадаваць беларусам сучасных знішчальнікаў выглядае палітычным разлікам Крамля, каб урэшце змусіць да размяшчэння войскаў.
Цынізм стаўлення ілюструе такая гісторыя: у тым жа 2013-м Індыя вяртала Расіі 18 Су-30К у абмен на Су-30-МКІ. Расіяне намерваліся перапрадаць тыя самалёты па нізкай цане, што было б выгадна Беларусі, але самалёты… аддалі ў Анголу, у якой не было грошай, таму давялося яе яшчэ пад гэта і крэдытаваць.
Самалёты ў Анголу пастаўляліся з Баранавічаў, дзе на 558-м авіязаводзе тыя былі дапрацаваныя «фактычна да ўзроўню Су-30СМ».
Аб тым, што гэта была палітычная гісторыя, сведчыць наступны факт — у выніку Беларусь усё ж атрымала некалькі Су-30СМ, але толькі ў 2019-м, калі пытанне авіябазы канчаткова сышло з парадку дня.
А ў тых гадах расіяне ў выніку пагадзіліся паставіць толькі Як-130 — вучэбны самалёт, які хоць і можа браць пад крылы да трох тон узбраенняў, але лічыць яго заменай ці канкурэнтам знішчальніку нельга.
Сэнс кампактнага самалёта-трэнажора ў тым, каб рыхтаваць пілотаў для найноўшых знішчальнікаў, істотна ашчаджаючы пры гэтым на амартызацыі. На момант пастаўкі Як-130 у Беларусі проста не было такіх знішчальнікаў, для пілатавання якіх трэба было набрацца досведу.
Айчынныя і расійскія эксперты высока цэняць характарыстыкі Як-130 і лічаць яго някепскім — гэты самалёт можна лічыць аналагам штурмавіка.
Ваенны эксперт Ягор Лебядок у каментары «Нашай Ніве» сказаў, што такой краіне, як Беларусь, 12 (ужо 11) самалётаў хопіць для рашэння штурмавых задач пры лакальным канфлікце. Таксама яго думка ў тым, што гэта самалёты, якія мы можам абслугоўваць.
У той жа час заходнія аналітыкі ставяць Як-130 далёка ззаду аналагаў з Тайваня, Кітая і Карэі.
«Вельмі нізкія паказчыкі набору вышыні, сярэдняя манеўранасць, нізкая аператыўная вышыня і дагукавая хуткасць, што часткова кампенсуецца бартавой электронікай, сэнсарамі і доступам да прасунутага ўзбраення. Кепскія лётныя паказчыкі кажуць, што ён не зможа праявіць сябе ў паветраным баі», — пісала пра Як-130 выданне MilitaryMagazine, на якое часта спасылаюцца ў Расіі.
Апроч Беларусі і краіны-вытворцы, такія самалёты ёсць у іншых небагатых краінах: М'янме, Бангладэш, Лаосе, В'етнаме, Сірыі і Алжыры.
Украінцы трэніруюцца на чэшскім L-39, які выпускаўся па 1996 год і можа лічыцца маральна састарэлым. У балтыйскіх краін таксама L-39. Палякі трэніруюцца на італьянскім M-346, які ўзнік на напрацоўках Як-130 — італьянцы з Alenia Aermacchi Leonardo S.p.A. спачатку разам з Расіяй распрацоўвалі Як-130, але потым выйшлі з угоды і стварылі свой трэніровачны самалёт.
