Расійцы лічаць, што гістарычная праўда — адна. Яе трэба запісаць ва ўсе школьныя падручнікі, і вучыць па гэтых падручніках дзяцей. Пераасэнсавання гісторыі і розныя яе трактоўкі апытаныя Усерасійскім цэнтрам вывучэння грамадскай думкі (УЦВГД) грамадзяне не прымаюць. Гісторыкі называюць такое стаўленне да мінулага «шызафрэніяй масавай свядомасці».
Апытанне аб дачыненні грамадзян Расіі да гісторыі і розных яе трактовак УЦВГД правёў у пачатку кастрычніка. У ім прынялі ўдзел 1600 чалавек з 140 гарадоў у розных рэгіёнах краіны. Паводле дадзеных, апублікаваных у сераду на афіцыйным сайце гэтай арганізацыі, за апошнія два гады цікавасць грамадзян Расіі да гісторыі вырасла. Доля тых, хто ў той ці іншай ступені захапляецца гісторыяй, павялічылася з 39 да 62%. Як правіла, гэта высокаадукаваныя рэспандэнты (72%) і жыхары сярэдніх гарадоў (68%). Не праяўляюць цікавасці да гісторыі краіны 38% насельніцтва — у асноўным гэта грамадзяне, якія не маюць вышэйшай адукацыі (54%) і жыхары малых гарадоў і вёсак (40‑41%).
Паводле аналізу вынікаў апытання, рэспандэнты прапануюць спыніць пераасэнсаванне адных і тых жа падзей, усталяваць адзіную гістарычную праўду і запісаць яе ва ўсе падручнікі гісторыі. На думку большасці апытаных грамадзян Расіі, ацэнка гістарычных падзей павінна быць адзінай і нязменнай, а іх пераасэнсаванне недапушчальна. Так лічаць 60% рэспандэнтаў, у першую чаргу масквічы і пецярбуржцы (68%), а таксама пажылыя расійцы (66%). Траціна апытаных (31%) мяркуе, што напісанне гісторыі — бясконцы працэс і кожнае пакаленне трактуе яе з вышыні сваіх ведаў і настрояў. Такі адказ часцей выбіралі жыхары сярэдніх гарадоў, у асноўным маладыя — да 34 гадоў. Н
е дазваляючы пераасэнсоўваць адны і тыя ж падзеі гісторыкам ўнутры краіны, расійцы таксама катэгарычна выступаюць супраць нацыянальных трактовак гісторыі. «Гістарычная праўда заўсёды адна», — заяўляе 61% рэспандэнтаў.
«Гэта шызафрэнія масавага свядомасці — адказы супярэчаць адзін аднаму», — лічыць расейскі філосаф, палітолаг і гісторык, акадэмік Расійскай акадэміі гуманітарных навук Аляксей Кара‑Мурза. Вучоны растлумачыў «Газете.Ru», што рэспандэнты далі ўзаемавыключныя адказы на першы і другі пытанні: «Гаворачы, што пераасэнсоўваць існуючы погляд на гістарычныя падзеі нельга, яны ў той жа час прапаноўваюць прывесці ўсе да агульнага разумення гістарычнай праўды — гэта значыць змяніць, перапісаць гісторыю. Гістарычная праўда як абсалютная ісціна: да яе можна наблізіцца, але не атрымліваецца дасягнуць», — лічыць вучоны. «Яшчэ адно пытанне, якое варта было задаць апытаным, ці хочаце вы адкрыцця архіваў, ці вы хочаце ведаць дакладныя факты, лічбы, убачыць дакументы сваімі вачыма?» — Кажа гісторык. Калі ў распараджэнні гісторыкаў будуць усе факты, адзначыў Кара‑Мурза, не будзе стварацца сітуацый, калі «за межы рускай гісторыі спрабуюць выгнаць то белых, то чырвоных, то Керанскага, то Леніна». «Чаму мы можам навучыць, калі самі не ведаем гісторыі?
Нам заяўлялі, што няма сакрэтных пратаколаў да пакту Молатава‑Рыбентропа — а яны ёсць; сцвярджалі, што пад загадамі пра расстрэл афіцэраў у Катыні не было подпісу Сталіна — а ён там стаяў», — пералічвае вучоны адкрыцці гісторыкаў апошніх гадоў.
Яшчэ адна прэтэнзія грамадскай думкі да гістарычнай навукі — розныя школьныя падручнікі. 79% рэспандэнтаў УЦВГД лічаць, што Міністэрствам адукацыі павінен быць зацверджаны адзін падручнік гісторыі для ўсіх без выключэння школ краіны. На думку расіян, падручнік павінен быць адзіным, каб раз і назаўсёды выключыць «блытаніну» ў галовах навучэнцаў. Прыхільнікаў аднастайнасці больш за ўсё сярод пенсіянераў (86%) і жыхароў паўднёвых рэгіёнаў Расіі (93%). Тых, хто дапускае існаванне адначасова некалькіх падручнікаў гісторыі, каб настаўнікі маглі выбіраць, па якой з іх вучыць дзяцей, налічваецца толькі 15%. Такой думкі прытрымліваюцца, у асноўным, расійцы да 25 гадоў.
«Падручнікі не робяцца на замову. Пакуль не будзе адпаведных навуковых прац, максімальна блізкіх да гістарычнай праўды, не будзе і падручнікаў», — разводзіць рукамі Кара‑Мурза. «Магчыма, педагогам і неабходны адзіны падручнік, але я б не імкнуўся раўняць ўсіх.Розныя падручнікі карысна ўводзіць у залежнасці ад спецыялізацыі школы: ці вывучаюць у ёй паглыблена гісторыю, колькі гадзін у тыдзень адведзена на гэты прадмет. Я не кажу аб вывучэнні розных поглядаў і гістарычных школ. Проста дзеці‑гуманітарыі павінны мець магчымасць больш паглыблена займацца гісторыяй, і для гэтага, зразумела, спатрэбяцца іншыя падручнікі», — адзначае іншы даследчык, спецыяліст у галіне ваеннай гісторыі Ісаеў.
