Гэтак цяпер шмат хто пытаецца ў кнігарнях пра негалосна забаронены раман Віктара Марціновіча. Інтэрв'ю з аўтарам раману. Раман «Параноя» распавядае аб краіне, падобнай да Беларусі і горадзе, падобным да Мінска. Ёсць там і пра дыктатуру, і пра чалавечыя адносіны. Шмат хто знайшоў у кнізе Марціновіча падабенства з оруэлаўскім «1984». Пра забарону і пра змест раману з Марціновічам гутарыць карэспандэнт НН.
«Наша Ніва»: Віктар, як прынялі навіну пра сваю хай сабе і негалосную, але забарону? Не страшна? Пішучы раман, ці прадбачылі гэтую забарону?
 |
«НН»: Дык пра што «Параноя»?
ВМ: Пра каханне ва ўмовах дыктатуры. Галоўны герой сустракае казачную прынцэсу з процьмай грошай, аўто і кватэрай, якая часам дэманструе якісьці непадумны, амаль бязмежны, узровень усёдазволенасці. Дзяўчо выяўляецца каханкай кіраўніка дзяржавы. Галоўны герой і каханка кіраўніка дзяржавы ствараюць гняздзечка на заарандаванай кватэры ў Заводскім раёне, наіўна мяркуючы, што яны ўцяклі ад усяго свету. Але насамрэч усе іх пешчы і любошчы дэталёва занатоўваюцца праслухоўкай. Разгортваецца асабістая драма, напісаная мовай пратаколаў гэбэ.
«НН»:Персанажы і месцы дзеяння рамана прыдуманыя? Ці Вы прыдумалі краіну, якую выявілі ў рамане, ці яна — нешта ўцелаўлёнае?
ВМ:Немагчыма напісаць раман, не прыдумаўшы краіну нанава. У маім рамане Мінск — пазнавальны, але вядома гэта мой уяўлены Мінск, Мінск маёй фантазіі.
«НН»: Мінск — гэта…
ВМ: ..горад-фантазм, горад, дасканала створаны пад картэжы. Горад, па якім, як ракавыя пухліны, раскіданыя месцы пазбаўлення волі і месцы, што папярэднічаюць пазбаўленню волі. Горад, у якім увесь час цёмна (вельмі дарэчы, што раман выйшаў і пачаў чытацца-абмярковацца менавіта цяпер, у лістападзе). Горад шалёна прыгожага зімняга неба, замёрзлых калюг і заржэлага савецкага постканструктывізму. Горад, у якім можна пачуць водгулле выкананага Мураўёвым у Філармоніі фортэпіяннага канцэрта Моцарта. Горад, дзе ў зробленым з цэлафана бары «Духмяны» п'юць піва пярэваратні і тролі. Гэта газета «СБ», што апісвае адпачынак працаўнікоў МГБ, ажно хочацца іх любіць з усяе змогі, якая толькі ёсць.
«НН»: Але дайце чытачу надзею, у канцы рамана ўсё сканчаецца дабром, каханне перамагае праслухоўку?
ВМ: Як на мяне — у рамане ўсё заканчваецца добра. Трыма абзацамі раней — і кончылася б кепска. Але канец шчаслівы. Не, вядома, каханне не перамагае праслухоўку — проста таму, што каханне не можа нідзе і ніколі што-кольвек перамагчы. Каханне — кволае пачуццё, яно робіць чалавека лепшым, дабрэйшым, чым ён ёсць, але каханне складае рукі, там дзе ў цела ўбіваецца сталь. Каханне — не пра перамогу. Каханне заўсёды — пра трохі сумную, але слодычную паразу.
«НН«: Усе ведаюць белгазетаўскага Марціновіча: ён рэспектабельны, іранічна-цынічны. Калі і кажа, што ўсё будзе кепска, дык робіць тое з прафесійнай усмешкай чэшырскага ката. А тут — беллітаўскі Марціновіч — з чорнай паранояй замест сцяга? Як жа гэта спалучылася?
ВМ: У жыцці любога коміка раней ці пазней наступае момант, калі хочацца сесці, выдахнуць і сказаць: ну, халера, усё: не смешна. Паглядзіце, што здарылася з Зошчанкам, маю на ўвазе ягоную «Аповесць аб разуме», змрочны твор пасля пухкіх апавяданняў «Падступнасці і любові». Пісаў свае жарцікі і кепікі і потым, на пэўным этапе, яго «накрыла». Разумееце, проста сякая-такая колькасць словаў не маглі складвацца ў белгазетаўскую рубрыку «Хорошие новости». Да прыкладу, склалася нешта надзвычай лірычнае і вельмі балеснае. Яно назапашвалася, і вось — вылілася. У гэтым дарэчы, прычына, па якой я пішу прозу, калі мне тужліва. Бо ў газеце ёсць процьма рэчаў, (пра) якія я магу напісаць, калі мне вясёла.
«НН»: На якую публіку разлічвае беларус, які піша па-расейску, але пра Беларусь?
ВМ: Насамрэч я вельмі выразна разумею, што, вось, трэба пісаць па-беларуску, каб быць паўнавартасным беларускім пісьменнікам, і я ад уласнага комплексу непаўнартаснасці, недабеларускасці не пазбудуся, проста — проста таму, што я — як бы ні намагаўся — ніколі не напішу па-беларуску так, як магу цяпер пісаць па-расійску. Што зробіш: я і мае героі жывуць тут, і не хочуць нікуды эміграваць?
«НН»: У сувязі з забаронай, што будзеце рабіць далей з кнігай?
ВМ: Разумееце, рэч у тым, што нічога ўжо зрабіць з кнігай я не магу. Яна жыве сваім жыццём, як любы вялікі аб'ёмам тэкст. Ведаю, што рэакцыяй на забарону тэксту стала тое, што раман нехта адсканаваў і выклаў у сеціўных бібліятэках. Што будзе далей, залежыць ад процьмы фактараў, уключаючы цэны на расійскі газ. Мая мара — каб мая кніга змяніла нешта ў чытачах і — хто ведае — у гэтай рэчаіснасці, з якой яна перагукаецца. Каб у выніку гэтых «перагуканняў» зрабілася менш і тэкст застаўся ілюстрацыяй змрачнаватых часоў, у якіх мы жылі ды з якіх ужо выйшлі.
