У «НН» №30 ад 18 жніўня прачытаў артыкул «Пілігрымка ў Росіцу» аўтарства Кастуся Шыталя з Докшыцаў. Добра, што друкуеце матэрыялы пра падзеі рэлігійнага жыцьця ў Беларусі, бо беларусам сёньня яўна не хапае веры ў сябе і салідарнасьці. Аднак у гэтым артыкуле ёсьць пэўная недаказанасьць. Аўтар чамусьці цалкам праігнараваў удзел у гэтым сьвяце грэка-каталікоў: сьвятароў, сэмінарыстаў, вернікаў. Іх, дарэчы, на ўрачыстасьцях было больш за два дзясяткі. Грэка-каталіцкія пілігрымы прыехалі зь Менску, Полацку, Воршы, Барысава, Горадні, Берасьця, Івацэвічаў...
Мо аўтар палічыў, што дастаткова згадкі пра прэзэнтацыю новай кнігі Рыгора Барадуліна «Рымскі дыпціх» і ўдзел у сьвяце барда Алеся Камоцкага, бо дзядзька Рыгор і А.Камоцкі – вернікі Беларускай Грэка-Каталіцкай Царквы? Але ж К.Шыталь ні словам не ўзгадаў пра гэта. Як і пра тое, што да арганізацыі гэтай літаратурна-музычнай імпрэзы падчас росіцкіх урачыстасьцяў спрычыніліся беларускія грэка-каталікі, а кнігу з гэтым новым творам Р.Барадуліна выдала грэка-каталіцкая парафія Сьвятапакутніка Язафата ў Полацку. Урэшце, дапускаю, што ўсяго гэтага К.Шыталь ня ведаў.
Толькі ж дзіўна тады, як жа наш брат не заўважыў у праграме сьвята і не пачуў за гадзіну да апоўначы 11 жніўня малітвы-акафісту да Маці Божай, які сьпявалі грэка-каталікі. Не заўважыў ён таксама падчас урачыстай лацінскай імшы, якую апоўначы служыў віцебскі ўладыка У.Блін, што разам маліліся ня толькі лацінскія сьвятары, але й пяць сьвятароў бізантыйскага абраду з дыяканам ды яшчэ таксама і армяна-каталіцкі сьвятар. Хіба часта ў нас у Беларусі можна патрапіць на набажэнства, дзе разам моляцца каталікі адразу трох розных абрадаў: лацінскага і двух усходніх – беларуска-бізантыйскага і армянскага?! Пэўна, ранкам, 12 жніўня, а 8-й гадзіне аўтар артыкулу таксама яшчэ спаў, калі была адслужана ўсходняя літургія з удзелам шматлікіх пілігрымаў і мясцовых вернікаў...
Гэтыя ўрачыстасьці ў памяць закатаваных фашыстамі Росіцкіх мучанікаў сталі выдатнай нагодай, каб яскрава выявіць праўдзівую сутнасьць Каталіцкай Царквы – паўсюднасьць і еднасьць у разнастайнасьці абрадаў і народаў. На жаль, гэты асаблівы характар урачыстасьцяў застаўся абсалютна па-за ўвагай К.Шыталя ў яго допісе. Склалася ўражаньне, што аўтар, як і шмат хто, у лепшым выпадку памылкова атаясамлівае Каталіцкую Царкву выключна з Рыма-Каталіцкім Касьцёлам, г.зн. з адным лацінскім абрадам (якіх у Каталіцкай Царкве насамрэч паўтара дзясятка), падобна як тыя ня вельмі адукаваныя людзі ўсіх каталікоў запісваюць у палякі. Ня хочацца думаць, што тут мела месца сьвядомае ігнараваньне беларускіх грэка-каталікоў, маўляў, што там пісаць пра гэтых нейкіх незразумелых ці то праваслаўных, ці то каталікоў. Між тым, прысутнасьць сьвятароў і вернікаў усходняга абраду ў Росіцы, у мясьцінах, дзе працавалі на місіях друйскія марыяне, якія так марылі служыць для адраджэньня Уніі ў Беларусі, зусім не выпадковая.
Блаславёны мучанік Юры Кашыра быў ахрышчаны паводле бізантыйскай традыцыі, бо паходзіў з праваслаўнай сям’і, дзе продкі былі ўніятамі. Маці яго, як і многія былыя ўніяты, як толькі гэта стала магчыма пасьля царскага ўказу пра верацярпімасьць, вярнулася ў Каталіцкую Царкву. Адно што мусіла прыняць лацінскі абрад, бо тая царская міласьць адраджэньня Уніі, г. зн. Каталіцкай Царквы бізантыйскага абраду, не дапускала... Сам жа Юры Кашыра ўжо ў сьвядомым узросьце (у 18 гадоў) стаў каталіком.
Блаславёныя росіцкія сьвятары ў час выпрабаваньня, перад абліччам нялюдзкасьці і фашыстоўскай нянавісьці далі сьвету сьведчаньне пастырскай адданасьці, мужнасьці, годнасьці і любові да бліжніх, добраахвотна разьдзяліўшы цярпеньні простых людзей (вернікаў як заходняй, так і ўсходняй традыцыі, як палякаў, так і беларусаў), прыняўшы разам зь імі мучаніцкую сьмерць. Вось жа дзіўна сёньня, у мірных умовах забываць на гэтае сьведчаньне любові і еднасьці, тым больш беларусам.
Варта таксама адзначыць яшчэ адзін факт, пра які не згадаў у сваім артыкуле Кастусь Шыталь: каб ушанаваць памяць беларускіх мучанікаў-марыянаў, з Рыму ў Росіцу прыбыў генэрал Ордэну марыянаў а. Ян Рокаш.
Асабіста мне сёлета ўпершыню здарылася патрапіць на ўрачыстасьці ў Росіцу з нагоды ўшанаваньня памяці блаславёных мучанікаў Юр’я Кашыры і Антона Ляшчэвіча, якія належалі да Друйскага кляштару марыянаў. Чытаючы гістарычныя і палемічныя матэрыялы пра Друйскі кляштар айцоў-марыянаў, які, па задуме блаславёнага біскупа Віленскага Юр’я Матулевіча ствараўся для душпастырскай працы сярод беларусаў, мне таксама хацелася даведацца, што ж цяпер у гэтых мясьцінах. Ці маюць рацыю тыя, хто скептычна ацэньвае плён працы беларускіх марыянаў, якіх польскія ўлады перад самай вайной гвалтоўна выселілі з Друі, а іншых адправілі на місію ў далёкі Харбін, што стала падставай, каб сьцьвярджаць, што ад беларускасьці ў гэтых мясьцінах ужо і духу няма. Ня ведаю, якія ўражаньні вынес для сябе зь сёлетніх урачыстасьцяў у Росіцы цяперашні зьверхнік Ордэну айцоў-марыянаў – паляк з нацыянальнасьці. Вайна і шматлікія людзкія ахвяры шмат зьмянілі ў гэтым краі, і мне здаецца, ачысьцілі сумныя старонкі беларуска-польскіх дачыненьняў. Вось жа кроў мучанікаў-марыянаў Юр’я Кашыры і Антона Ляшчэвіча не была праліта марна. Бо сёньня ў Росіцкім касьцёле пануе беларускі дух, сёньня тут гучыць літургічная малітва і рэлігійныя песьні выключна ў роднай мове, сюды прыходзяць і прыяжджаюць шматлікія пілігрымы з усяе Беларусі, якія ўзносяць малітвы падзякі за нашых мучанікаў у сваёй роднай беларускай мове. З прыемнасьцю для сябе заўважыў, што і ў часе начной працэсіі праз усю дарогу да месца мучаніцкай сьмерці блаславёных вернікі – як маладыя, так і старыя, маліліся ды сьпявалі розныя песьні выключна па-беларуску. Для мяне – ня дзіва! Бо працуюць тут ужо маладыя айцы-марыяне – шчырыя беларусы. Яны – тое зерне, што сеялі мужныя вызнаўцы веры: заснавальнік Друйскага кляштару архімандрыт Андрэй Цікота і архімандрыт Фабіян Абрантовіч, якія прынялі мучаніцкую сьмерць у савецкіх лягерах і за бэатыфікацыю якіх сёньня моляцца нашы вернікі.
Між іншым, цікава адзначыць, што армянска-каталіцкі сьвятар айцец Петрас (Эрнэст) Есаян, што браў удзел ва ўрачыстасьцях у Росіцы, – ураджэнец Беларусі, які служыць цяпер у Ераване – таксама выдатна валодае беларускай мовай і ў свой час праходзіў сьвятарскую фармацыю ў марыянаў...
