 |
У Дзяржаўным музеі гісторыі тэатральнай і музычнай культуры (Музычны завулак, 5) пройдзе выстава, дзе будуць прэзентаваныя 15 экспанатаў. Усе яны — розныя варыяцыі на тэму загадкавага старадаўняга інструмента — гусляў.
1…Акалічны народ гуcлі знаў гусляра
1998 — год адраджэння гуслярства ў Беларусі.
Вядома і імя вырабніка першых сучасных гусляў. Гэта Зміцер Сасноўскі, лідэр гурту «Стары Ольса». Зміцер прыехаў да латыскага майстра, вядомага вытворцы інструментаў Донатса Вуцінса ў Латвію на стажыроўку. Як сапраўдны майстар, Донатс спярша дапускаў беларускага стажора адно працаваць у гародчыку і глядзець гаспадарку, і толькі па каторым часе Зміцер быў дапушчаны да святае святых — музычнай майстэрні. Гэтак на Беларусь трапіла страчаная тэхналогія і была адноўленая музычная традыцыя. Цяпер гуслі — неад'емная канцэртная частка этна-гуртоў «Стары Ольса», «Келіх Кола» , «Пераплуты» і «Ветах», а іх вырабленнем заняты з дзясятак майстроў.
 В. Васняцоў. "Гусляры", 1899 |
2. …Гуслі строіць свае, струны звонка звіняць
Гуслі — шматструнны народны музычны інструмент, шырока ўжываны па ўсім балтыйскім рэгіёне: скандынаўскія краіны, краіны Прыбалтыкі, паўночна-заходняя Расія, паўночная Польшча і г.д. з XI стагоддзя па сярэдзіну XX стагоддзя. На гуслях калісьці даўно гралі таксама і продкі сучасных беларусаў, збольшага на поўначы, у рэгіёнах, якія прымыкаюць да Латгаліі. Пры даследаванні беларускай этнаграфіі напрыканцы XIX стагоддзя этнографы крануліся толькі прывіда традыцыі, які знік у стагоддзях… Тым не менш,
у Расійскім музеі музыкі ў Шарамецьеўскім палацы Пецярбурга існуе як мінімум два інструменты, што пазначаныя як беларускія і беларуска-латышскія гусліз калекцый беларускага фалькларыста Еўдакіма Раманава (у беларускіх музеях падобных экспанатаў папросту няма).
3. …На каленях ляглі гуслі-баі
Навукоўцы ставяць па сумнеў сюжэт карціны Васняцова «Гусляры», дзе старарускае трыо музыкуе ў палацы, а таксама сюжэт купалаўскай паэмы «Курган», дзе гусляр грае для сярэднявечнага князя і ягонай світы.
«Бракуе гістарычных і археалагічных доказаў, што ў Сярэднявеччы сапраўды існавалі вандроўныя старцы-музыкі, якія, завітваючы ў вёскі і палацы з гуслямі, спявалі розныя напевы і быліны, — кажа гусляр гурту «Стары Ольса», а таксама даследчык гуслярства Алесь Чумакоў. — Гэта інструмент меў у тыя часы хутчэй не музычныя, а сакральныя функцыі, і быў прызначаны для асабістага ўжытку».
Першы доказ сакральнасці гусляў— гэта шумавы струнны інструмент, дзе гук вельмі аднастайны і змяшаны, пры дапамозе якога цяжка акампанаваць спевам або выконваць нешта музычна акрэсленае. Другі доказ гуслі рабіліся з сакральных, але непрыдатных для музыкавання дрэваў: ліпы і дуба.
Латвійскія даследчыкі старажытнага побыту нават высунулі гіпотэзу, што праз ігру на гуслях нашыя продкі спрабавалі кантактаваць са сваімі памерлымі. Пасля смерці кагосці блізкага, чалавек высякаў гуслі і, граючы, прыслухоўваўся да пошуму струнаў у надзеі пачуць галасы продка.
 Алесь Чумакоў |
Такім парадкам, 19 сакавіка. Дзяржаўны музей гісторыі тэатральнай і музычнай культуры (Музычны завулак, 5). 17-00. Урачыстае адкрыццё выставы «Гуслі». На адкрыцці можна будзе пачуць пра гэты інструмент, пачуць, як гучаць сучасныя гуслі і вядома паглядзець старыя экспанаты: латышскія кокле, літоўскія канклес, а таксама гуслі беларускіх майстроў, выкананыя ў розных традыцыях.
Чытаць яшчэ пра гуслі на адмысловым сайце Алеся Чумакова.
