Кантрабандысты, як яны самі, не хітруючы, пачалі сябе называць, спачатку паспрабавалі зладзіць чарговы «мітынг» у стылі «крычы грамчэй, а раптам выгарыць», на які, дарэчы, трапілі далёка не ўсё: хтосьці прыйшоў нецвярозым, хтосьці проста забыўся на мінімальныя правілы прыстойнасці — пагадзіцеся, нядобра на афіцыйны прыём з’яўляцца ў шортах і сланцах на босую нагу.
Зрэшты, паступова гутарка ўвайшла ў працоўнае рэчышча. Выявілася, што праблемы можна выносіць на ўсеагульны агляд без сутычак з міліцыяй і перакрыцця праезнай часткі.
Вядома, кутнім камянём стала забарона на вываз паліва.
— Вам трэба зразумець і сітуацыю ў краіне, — звярнуўся да «чаўнакоў» старшыня Гродзенскага аблвыканкама Сямён Шапіра. — Цяпер для задавальнення попыту на ўнутраным рынку нафтавая прамысловасць працуе ў страту. Памятаеце, прэзідэнт знізіў цану літра на запраўках? Гэта адбылося перш за ўсё ў інтарэсах звычайнага чалавека. Малако, беларускае, для звычайнага грамадзяніна прадаецца ніжэй за сабекошт, у Расіі яго цана цалкам іншая. Такая ж сітуацыя і з палівам. Таму дзяржава не зацікаўленая ў тым, каб вы яго ў велізарных колькасцях вывозілі за мяжу.
Як адзначыў Сямён Шапіра, калі б давялося пакінуць сітуацыю без зменаў, то ў адзін цудоўны момант «спыніўся» б і грамадскі транспарт, і хуткая дапамога, і сельская гаспадарка. Цяпер страты на ўнутраным рынку вытворцы паліва кампенсуюць экспартам нафтапрадуктаў, і «бензавозам» ў гэтым ланцужку сапраўды няма месца.
Што цікава, на прыгранічных запраўках продаж паліва ў апошнія месяцы вырас і ў два, і ў тры, а на некаторых у 60 разоў! Такая сітуацыя і падштурхнула да ўводу абмежаванняў на вываз.
Зрэшты, квоту на мінімальную колькасць паліва ў баку пры праездзе часцей, чым раз на пяць дзён, магчыма, перагледзяць. З такой прапановай да ўраду звярнуўся Гродзенскі аблвыканкам.
— Упэўнены, цяпер шмат у каго «зламаюцца» датчыкі ўзроўню паліва ў баку, — адзначыў Васіль Дземянцей, начальнік Гродзенскай рэгіянальнай мытні. — Але нязменным застанецца заяўны прынцып. Вы — вусна або пісьмова — заявіце, колькі везяце паліва, у нашай кампетэнцыі будзе праверка падазроных аўтамабіляў.
Натуральна, парушальнікі будуць прыцягнутыя да адказнасці. Забараняць жа ўезд у сумежныя дзяржавы ніхто не збіраецца. Мяжу, пры ўмове выканання ўсіх правіл, можна перасякаць хоць дзесяць разоў за дзень — на цягніку, аўтобусе, пешшу.
«Чаўнакі» запэўніваюць, што робяць вялікую справу для беларускай эканомікі. У прыватнасці, для тытунёвай прамысловасці. Маўляў, ледзь не чвэрць усіх выпусканых цыгарэт сыходзіць за «кардон».
— З цыгарэтамі на дадзены момант сітуацыя, як з палівам. Пакуль ёсць запатрабаванне на ўнутраным рынку, а з прыпыненнем мінскай фабрыкі на яго працуе толькі ГТФ (і яна пакуль у стратах), аб масавым вывазе мясцовых цыгарэт гаворкі ісці не можа, — заўважыў Сямён Шапіра.
Зрэшты, зноў жа на ўзроўні ўрада будзе вырашацца пытанне аб стварэнні ля пунктаў пропуску шапікаў ці крамаў, якія адпускаюць «чаўнакам» тытунёвыя вырабы за валюту. Тыя гатовыя разлічвацца і так, пастаўляючы прадпрыемству неабходныя для закупкі тытуню еўра і даляры.
Галоўнае, запэўніваюць, каб не чапалі на беларускім баку мяжы. Напрошваецца пытанне: абмежаванні з боку Польшчы па ўвозе тытуню існуюць даўно, але спрытных беларусаў гэта чамусьці не палохае. З усмешкай кажуць, што ведаюць, як абысці перашкоды.
На сустрэчы было зададзена амаль два дзясяткі пытанняў што да прыгранічнага «бізнэсу». Лейтматывам гучала на працягу ўсёй размовы — як жыць далей?
— Мы застаемся без працы. Нас тысячы чалавек, — гарачылася адна з жанчын.
— Я вас заўтра гатовы ўладкаваць на працу. Напрыклад, у адну з будаўнічых арганізацый цяпер патрабуецца каля 1000 чалавек з сярэдняй зарплатай у 2,5 мільёна, — заўважыў Сямён Шапіра.
Ахвотных уладкавацца не знайшлося. Маўляў, свой бізнэс не кінем! Таму размова плаўна перацякла на прыватныя пытанні.
Нехта прасіў паскорыць працэс афармлення (дарэчы, нашы пункты пропуску і так працуюць максімальна хутка, а ўсе затрымкі звязаныя з няспрытнасцю сумежнага боку), хтосьці — больш ветлівага да сябе звароту.
— Тут кій з двума канцамі. Хочаце быць паважанымі — паважайце самі, — быў кінуты камень у агарод «чаўнакоў». Лаяцца матам, нахаміць, па словах службаў на мяжы, з іх боку звычайная справа.
Шмат нараканняў выклікала і збудаванне спецыяльнага плота, што падзяляе плыні транспарту.
— «Адбойнік» пастаўлены для надання чарзе цывілізаванага выгляду. Усе памятаюць, як раней пэўныя групоўкі папросту залазяць наперадзе ўсіх, прымушаючы звычайных грамадзян стаяць у чарзе па шмат гадзін, — зазначыў Ігар Буткевіч, начальнік Гродзенскай памежнай групы.
Некаторыя былі незадаволеныя празмернай увагай, якая аддаецца менавіта іх транспартным сродкам. Маўляў, навошта ж гэтак часта рэнтгенам прасвечваць, для здароўя шкодна. Мытнікі запэўніваюць, што праверцы падвяргаюцца менавіта падазроныя аўтамабілі, а той жа рэнтгенапарат адпавядае ўсім нормам.
З найбольш актыўных «чаўнакоў» прапанавалі сфармаваць ініцыятыўную групу, якая і будзе весці дыялог ад імя ўсіх зацікаўленых.
— Я спадзяюся, што тое, што адбылося ў «Брузгах», больш не паўторыцца. Там жа некаторым не столькі трэба было вырашыць надзённыя пытанні, колькі паспрабаваць разгайдаць сітуацыю. Надалей такія спробы без усялякіх перамоваў будуць жорстка душыцца, — адзначыў Сямён Шапіра.
«Бізнэсоўцы ад мяжы» мелі магчымасць пераканацца, што ўсе праблемы лепш вырашаць у спакойнай абстаноўцы ў рамках цывілізаванага дыялогу. І ты пачуеш, і цябе таксама.
