15 ліпеня спаўняецца 135 год з дня нараджэння паэткі Алаізы Пашкевіч (Цёткі).
Лета
Ніва шуміць каласамі
Жыта сьпелага, аўса;
Ўся прыбрана васількамі,
Як дзяўчына да вянца.
Вецярок па ёй гуляе,
Клоніць колас да зямлі,
Сонца зерне налівае,
Бусл клякоча на гумні.
Гаспадар бяжыць з касою
На зялёну сенажаць,
Сьпяшыць выкасіць з расою,
Смаглей, гладчэй траву сьцяць.
Бабы мыюць, хусты рубяць,
Ш’юць сарочкі, фартухі.
Чутна – ў лесе недзе трубяць,
Сочаць гнёзды пастухі.
Дзеці ў пасецы зьбіраюць
Да кузёмак пазямкі,
А ў грыбах дзяўкі гукаюць:
«Сюды, хлопцы, дзецюкі!»
Настаў дзёнь, прыціхлі хаты,
Вёска стала, як у сьне,
Хіба толькі кот лахматы
Дзе на прыпечку зяўне
Або дзед сталетні зь печы
Ракам лезе вады сьпіць.
Горб ад працы сеў на плечы,
Вочы слабы. Цяжка жыць!
Калісь дзед быў малайчынай,
Спрытным хлопцам ў вёсцы слыў.
Першы ў танец йшоў зь дзяўчынай,
Мёд, гарэлку бойка піў.
А цяпер – трасуцца рукі,
Галавы не утрымаць.
«На печ, дзеду! – крычаць ўнукі, –
Пара табе уміраць!»
А згляні на нашу вёску:
Ўвесь палетак аж гарыць!
Так, як пчолы ў жоўтым воску,
Як алтар, так зіхаціць!
Як бы з стужак, як бы з кветак
Дыван пекны ткач саткаў,
Як бы з руты ды нагнетак
Букет велькі май уклаў.
То ў дэсэні, то у клеткі,
Ў жывых фарбах б'ецца ён.
Ну, ня людзі! Дальбу, кветкі!
Іх лісточкі даюць звон.
Хіба ж гэта не ў палетак
Якім чарам я папаў
А ў гародчык з рожных кветак,
Дзе артыста засяваў.
I мо гэта не дзяўчыны
Гудуць летам над снапом,
А каліны ды маліны
Цягнуць ручкі за хмялём.
Бачу я: ідзе ігрышча,
Там вясельля шчыры сьмех.
Чую скрыпку, дудка сьвішча,
Ў флейту дуюць, як у мех.
Льецца песьня, бягуць тоны,
Аж душу на часьці рве.
Ў барабаны б'юць, у звоны,
Вецер ў губы сабе дзьме.
Дрыжыць нолас, серп аж пеніць,
Сыпле іскры з-пад зубоў.
Перавясла рукі шчэміць,
Сноп ісьці скакаць гатоў.
Вот ігрышча так ігрышча!
Нат і копы пайшлі ў тан.
Ім у тахту пожня сьвішча,
Падцінае барабан.
Неба, гледзячы, зьяснела,
Морам чыстым разьлілось,
Так, як люстра, пасінела,
З слонкам ясным абнялось.
Лес махае галавою,
Дуб, нахмурыўшыся, сьпіць,
Вольха шэпча зь лешчыною,
Беразьняк кусты сьмяшыць.
Мухаморы, як жаўнеры,
Ля дарогі сталі ў рад,
Гараць жарам іх каўнеры,
Шапкі блішчаць так, як гад.
Баравік – грыб над грыбамі –
Аб пень сьпёрся, злы стаіць,
Робіць суд ён над братамі,
Годзіць, просіць згодна жыць.
Суравежкі з казьлякамі
Вядуць сварбу ў добры лад.
З страху рыжык з масьлякамі
Ў мох зашыцца быў бы рад.
Птушак шчогат ўсюды млее,
Па лісточках ўверх бяжыць,
То стужэе, то слабее,
То на гольлях заскрыпіць.
Мушу ўзяцца да работы,
Мушу мець мазоль на знак,
Мушу ліць і я так поты,
Каб прызналі, што радак.
Дайце, жнейкі, серп займісты,
Дайце гострую касу,
Зьмяту зь нівы хлеб зярністы,
З травы белую расу.
Дайце хусту мне пікову,
Кіньце беленькі фартух,
Зраблю фарбу я цянёву,
Вас змалюю ў адзін дух.
Толькі шкода – фарб замала,
Трудна будзе рысаваць.
Няма ж такой, каб блішчала,
Няма ж пэндзьля дзе дастаць,
Што маршчынкай на паўціне
Ценем лёгкім сьлед вядзе,
Адным змахам па хусьціне
Твар адбіў бы, як ў вадзе.
Зраблю квачык з мархавеньня,
З розных ягад фарб націсну,
З грудзей вырву сноп пламеньня,
Жывой крові каплю пырсну –
I спрабую, мо змалюю
Нашу Касю, мо счарую,
Вочы – неба, броў – чарненька,
Гараць шчокі, з губ – маліны...
А мая жа ж ты міленька!
Не спаткаў такой дзяўчыны,
З такім жарам, з такім спрытам.
А галоўка, як бы жытам,
Як пшаніца каласамі,
Залаціцца над грудзямі.
Доўгі косы вянком ўюцца,
Зубы белыя сьмяюцца.
Стан танюткі, як былінка,
Ну і Кася, ну дзяцінка!
Як царэўна, як багіня!
Як нарцыса, як вяргіня!
Як лілея на Дунаю,
Як пралеска сярод гаю;
Цьвіце Кася на ўсю вёску
Зоркай яснай. Каб хоць крошку,
Каб якіх яшчэ дзьве фарбы,
А то скупа, мала барвы.
Мархавеньне ў руках мнецца,
Квачык мой на часьці рвецца,
Сіл ня стане гэткім летам
Змаляваці. Пайду сьветам,
Мо больш фарбаў там націсну,
Мо ў артысты пэндзаль сьвісну.
Вось тагды-то я спрабую –
Ўсіх, суседзі, вас змалюю!
«Скрыпка беларуская» (1906)
