Бог беражэ Беларусь.
Сярэдзіна студзеня, а ў Сітне, на нашай крайняй Поўначы, зацьвітаюць «коцікі», пускаюць лісьце часнык ды рэдзька. Ніхто са старажылаў ці лесавікоў не прыгадае гэткай мяккай зімы. Зімы тым больш дзівоснай, што менавіта ў гэты самы час краіна стаяла на парозе татальнага дэфіцыту энэрганосьбітаў.
У Сітне толькі пра гэта й гаворкі. Як на ОРТ, БТ або «Свабодзе» навіны — люд з заміраньнем сэрца зьбіраецца вакол інфармацыйнай кропкі: «О, пра газ, пра нафту, ціха!..» Разнабой у камэнтарох уражвае: «Яны што там, у Маскве, зусім здурэлі?» «Яшчэ скажы дзякуй, што па 100 даляраў газ, а не па 260!» «Э‑э, усё роўна ён іх з нафтай надурыць, вось паглядзіш». «Не, брат ты мой, тут ён дагуляўся... Гэта ж табе ня выбары якія, разумець трэба. Гэта — труба».
Напружанае чаканьне навінаў з усходняга фронту можна параўнаць хіба што з чаканьнем прарыву сьпіртавое блякады, якую ўлады ўсталявалі тут да мясцовых выбараў. «Максімкаправод» Вялікія Лукі — Полацак вось ужо колькі тыдняў патрулююць міліцыянты, штодня на дарогах вылоўліваюць дробных кантрабандыстаў з каністрамі, ды нават участковы прайшоўся па «кропках», аформіўшы паказальную канфіскацыю некалькіх бітонаў брагі. Бачыш вяскоўцаў, якія на вачох робяцца зьлейшымі‑цьверазейшымі (цуд: з трэцяга студзеня працавалі як мае быць, а восьмага, назаўтра пасьля Раства, у брыгадзе не было аніводнага п’янога) — і прыходзіш да высновы: калі ўжо «паліва»для Сітна й Алешчы перакрыць здолелі, дык закруціць пару нафтавых вэнтыляў на мяжы з Расеяй ды Эўропай — гэта як піць даць.
Вяскоўцы разгубленыя. У кампаніі жартуюць: «Нам што, мы й дровамі пратопім!» Але напаўголасу міжсобку паныла згадваюць і тое, што ці ня ўся элекраэнэргія ў нас з газу, і тое, што бэнзін стаў даражэйшы за дзьве тысячы, і тое, што наваполацкі «Нафтан» дае 50% бюджэту Віцебскай вобласьці.
Чуеш, Паша, што там Мілінкевіч гаворыць — як жыць будзем?
Вядома, трэба выстаўляць Расеі сустрэчныя рахункі. Вядома, трэба як найхутчэй дамаўляцца з палякамі, нарвэжцамі ды Ўкраінаю на пастаўкі з іншых краінаў. Думаць пра данецкі вугаль ды ўласныя гаручыя сланцы на Палесьсі. Само сабою, укладаць грошы, якія пакуль шчэ ёсьць, у мадэрнізацыю энэргаёмістага сэктару, ветравую й біяэнэргетыку (у той жа Нямеччыне ветракі даюць 10% электраэнэргіі, а ў нас у Алешчы ў дні штармавога папярэджаньня ўся праца, наадварот, спыняецца). Зразумела, вучыцца эканоміць (у нас на адзінку вырабленай прадукцыі энэргіі траціцца ў разы болей, чым у эўрапейскіх суседзяў). Усё гэта так.
Але.
Калі нацыя, у якой штогод дзясяткі тысячаў дзяцей гінуць ва ўлоньні маці ад абортаў, сотні тысячаў людзей сьпіваюцца, а мільёны і не зьбіраюцца каяцца за дванаццаць гадоў падтрымкі дэспатычнага рэжыму, ужо каторы месяц як галоўную праблему хорам абмяркоўвае кошты на вадкую ды газападобную арганіку — значыць, справа і праўда труба.
Калі краіну ў сэрцы Эўропы — ад прэзыдэнта да калгаснай даяркі — пачынае калаціць зь перападамі ціску ў закапанай пад зямлю жалезнай кішцы, і нацыянальны гонар ды сыход у зямлянкі, жыцьцё або сьмерць ставяцца ў залежнасьць ад мыта за транзыт — мне раптам згадваецца адна састарэлая выкладчыца філфаку БДУ. Яна пачынала знаёмства зь першакурсьнікамі з пытаньня: «Дзеці, адкажыце мне — што глаўнае ў жызьні?» І, закіданая вэрсіямі пра сяброўства, каханьне, сям’ю ды веру, дасадліва выбівала ідэалістычны пыл з галоваў будучых настаўнікаў ды пісьменьнікаў: «Не, дзеці, глаўнае ў жызьні — пішча, жылішча і адзежда».
Мне згадваецца Плошча, дзе некалькі соцень гэткіх жа першакурсьнікаў мёрзьлі чацьвёра сутак за свабоду, праўду ды справядлівасьць — і жывы генэратар, зладжаны з тынэйджэраў і палацяных намётаў, зараджаў энэргіяй мільёны беларусаў ды яшчэ паўсьвету.
Мне згадваюцца сотні галадоўнікаў‑хрысьціянаў, якія пакінулі цёплыя кватэры й напоўненыя лядоўні, і самі перакрылі паступленьне ежы ў свае харчаводы — і пры гэтым зрабілі працу, якую гадамі не ўдавалася зрушыць усяму грамадзтву.
Наймацнейшыя энэрганосьбіты тояцца ўнутры нацыі, натхнёнай верай і воляю. У сэрцах, поўных любові да Бога, бліжняга й сваёй радзімы. У галовах, занятых грандыёзнымі плянамі пераўтварэньня краіны. «У нашым сьмеху, у нашых сьлязах і ў пульсацыі вен...» Патэнцыял грамадзтва, ахопленага прагаю ўсеагульных пераменаў, паводле энэргаэфэктыўнасьці на парадак вышэйшы за мільёны тон нафты, мільярды кубоў газу, мыты й крэдыты.
У таго, хто хоча быць эўрапейцам і пры гэтым застацца матэрыялістам — крыніцай энэргіі ўсё адно будзе Расея.
Але ў беларусаў ёсьць рэсурсы куды важнейшыя за нафту й газ. Галоўная крыніца беларускіх энэрганосьбітаў — ня дзірка ў расейскай тундры, ня руля «Белтрансгазу» і ня «Дружба» з крамлёўскімі кранікамі, а нацыянальнае абуджэньне.
