У чым сакрэт неверагоднага поспеху?
Беларускі эканамічны цуд пасля абвалу нацыянальнай валюты ў 2011 г. крыху паблякнуў, але шмат у чым дзякуючы рознапланавай падтрымцы Расіі краіна выплыла. Выгадныя ўмовы паставак нафты, трохмільярдны крэдыт ад Антыкрызіснага фонду ЕўрАзЭС, а затым і звышльготныя ўмовы паставак газу, ды і проста велізарны расійскі рынак, адкрыты для беларускіх тавараў, збераглі беларускую эканоміку ад краху. Прычым ад краху, створанага рукамі саміх беларускіх кіраўнікоў — перад прэзідэнцкімі выбарамі краіну залівалі грашыма, і друкавальны станок не спыняўся.
Цяпер, калі ўсё горшае, здаецца, ужо ззаду, беларускія ўлады вяртаюцца да ранейшай рыторыкі і розныя чыны наперабой абяцаюць запаветныя 500 даляраў сярэдняга заробку. Краіна рыхтуецца да пасяўной, усе радуюцца поспехам у знешнім гандлі — прыемныя будні планавай эканомікі.
Дзіўна, што ў краіне, якая ідзе па рэйках Дзяржплана, адна знамянальная падзея засталася без увагі — Б
еларусь за апошнія гады стала найбуйнейшым у свеце вытворцам нафтахімічнай прадукцыі.Не ўсёй, вядома, а асобных відаў. Для рэзкага прарыву на сусветныя рынкі краіна абрала даволі вузкі сегмент — растваральнікі і разбавіцелі, а таксама змазачныя матэрыялы.
Вынік прыйшоў хутка — у мінулым годзе на экспарт Беларусь паставіла растваральнікаў і змазачных матэрыялаў у разы больш традыцыйных лідараў гэтага рынку — Германіі, ЗША і іншых краін. Сукупна ў 2011 годзе гэта прынесла Беларусі звыш 1,9 млрд даляраў, хоць яшчэ годам раней — сціплыя 160 млн даляраў.Паступлення валюты ад новых артыкулаў экспарту апынуліся супастаўныя з выручкай «Беларуськалія» ад экспарту калійных угнаенняў — «нацыянальнага здабытку» Беларусі. Чаму ж такі грандыёзны поспех апынуўся незаўважаным беларускімі ўладамі?
Ужо першы погляд на
Адказы на гэтыя пытанні сведчаць, што поспех прынеслі інавацыі, але не вытворчыя, а падатковыя.
З 2011 года Беларусь стала бяспошлінна атрымліваць расійскую нафту і нафтапрадукты. Была абраная простая схема — нафтапрадукты, якія атрымліваюцца на беларускіх НПЗ з расійскай нафты, ідуць на экспарт. Экспартная пошліна пералiчваецца ў бюджэт Расіі. Каб максімізаваць экспарт, Беларусь амаль у 6 разоў павялічыла імпарт нафтапрадуктаў — у 2011 годзе ён як мінімум у 1,5 разы перавысіў ўвесь ўнутраны попыт.
Экспартная пошліна вельмі вялікая — парадку 270 даляраў з кожнай тоны. Але яе дзеянне распаўсюджваецца толькі на энергетычныя тавары.
Калі ж выпускаць з нафты хімічную прадукцыю, тады ніякай пошліны плаціць не трэба, і тым больш пералічваць яе ў расійскі бюджэт. Менавіта так і паступіла Беларусь — і актыўна стала вырабляць з расійскай нафты і нафтапрадуктаў растваральнікі і змазачныя матэрыялы.Так на свет з’явілася 2,2 млн тон гэтых матэрыялаў, хоць годам раней іх было выраблена на парадак менш.
Можна было б парадавацца кемлівасці беларускіх нафтаперапрацоўшчыкаў, калі б не некалькі сумніўных фактаў.
Увесь сусветнай экспартны рынак гэтага тавару, да з’яўлення на ім Беларусі, складаў не больш за 1,5 млн тон. А Беларусь за адзін год зрабіла звыш 2 млн тон, з якіх 1,5 млн паставіла на экспарт у Латвію.Вось толькі ў Латвіі чамусьці афіцыйная статыстыка прыводзіць зусім іншыя лічбы — ніякага выбуховага росту імпарту з Беларусі не было. Затое латвійскія парты ажыццявілі рэкордную перавалку грузаў у 2011 г. пагрузка нафтапрадуктаў у годзе як раз вырасла на 2,5 млн тон, а вадкіх хімікатаў, якімі з’яўляюцца растваральнікі і разбавіцелі, набралася менш чым на 0,2 млн тон.
Атрымліваецца, што беларускія растваральнікі пры перасячэнні латвійскай мяжы ператвараюцца зноў у нафтапрадукты і наўпрост накіроўваюцца ў партовыя тэрміналы. Аналагічная сітуацыя і са змазачнымі матэрыяламі — уся Нямеччына і Францыя паставілі на экспарт амаль столькі ж, колькі і маленькая Беларусь.
У карысць таго, што ўся інавацыйная
А кошт беларускіх «растваральнікаў», як ні дзіўна, практычна супадае з коштам экспартуемых ёю нафтапрадуктаў — крыху больш за 800 даляраў за тону.Па змазвальных матэрыялах розніца яшчэ больш ашаламляльная —
беларускія танней раз у шэсць.
Можна было б не звяртаць увагі на беларускі «дэмпінг», калі б ён не абярнуўся прыкметнымі стратамі для Расі. Калі мае месца бяспошлінны вываз Беларуссю расійскіх нафтапрадуктаў у аб’ёмам 2,7 млн тон, то гэта азначае крадзеж з расійскага бюджэту больш за 700 млн даляраў толькі за мінулы год. Улічваючы маштаб уцягнутых рэсурсаў і высокі тэмп, з якім ён расце ўжо ў гэтым годзе, цалкам верагодна, што ўсё гэта адбываецца не без удзелу расійскіх нафтавых кампаній.
