У савецкія часы галоўным ідэйна-эстэтычным крытэрам ацэнкі мастацтва была «народнасць».
Пад народнасцю найперш разумелася адпаведнасць працы літаратара камуністычнай ідэалогіі,яго вернасць ідэалам сацыялістычнага грамадзтва. Калі літаратар здаваў іспыт на гэта і прызнаваўся кіруючай партыяй «правільным», крытыкам дазвалялася трактаваць ягоную «народнасць» і з гуманістычных пазіцыяў, спрытна адаптаваных пад патрэбы камунізму.
Вось як сказаў пра народнасць Купалавай паэзіі Міхась Лынькоў: у яго творчасці беларускі народ увасобіў «сілу і прыгажосць свайго паэтычнага духу, сваёй глыбокай чалавечнасці, сваёй мудрай філасофіі, сваёй любові да жыцця і веры ў лепшую будучыню чалавека».
Як бачна,
савецкі пісьменьнік мусіў прамаўляць ад імя народу, адначасова суадносячы сваю працу з дзяржаўнай ідэалогіяй.Гэта і было той самай «народнасцю», аб сутнасці якой у СССР былі створаныя Кардыльеры навуковых прац і артыкулаў.
Але ёсць іншая трактоўка народнасці, якая не залежыць ад выпрацаванага палітычным ладам эстэтычнага канону.Гэта вызначэнне пераадольвае віхуры часу, заўсёды застаючыся запатрабаваным, слушным, як і сапраўдная — «высокая»! — літаратура.
«Народнасць у пісьменніку ёсць вартасць, якую цалкам могуць ацаніць адны суайчыннікі —для іншых яна альбо не існуе, альбо нават можа падацца заганай» (Аляксандр Пушкін «Аб народнасці ў літаратуры»).
Ужытае Пушкіным слова «достоинство» можа перакладацца не толькі як «вартасць», але і як «годнасць».Такім чынам, усю гісторыю нацыянальнай літаратуры можна аб’ектыўна ацаніць як праяву і захаванне пісьменнікамі ў выключна мастацкім рэчышчы свайго пачуцця ўласнай годнасці, а таксама слушнасці ацэнак апошняй з боку грамадзтва.
Сапраўды, чым ёсць пісьменніцкая праца як не выяўленнем годнасці — сукупнасці найлепшых маральных якасцяў — у абалонцы дасканалых слоў і вобразаў?У той жа час народнасць, адпаведна Пушкіну, — гэта і своечасовая ацэнка літаратара. І яна можа быць правільнай толькі тады, калі годнасць нацыянальнага пісьменніка ацэньвае годны нацыянальны чытач-грамадзянін.
У Беларусі ў кола прафесійных абавязкаў літаратара здавён уваходзіць абарона спрадвечных нацыянальных каштоўнасцяў — гэта найперш ёсць праяваю годнасці нашага пісьменніка — відавочна, незразумелай для сучаснага літаратара/крытыка/чытача ЗША, Японіі ці Францыі.І з гэтым можна замірыцца, калі ўважліва прачытаць невялікі артыкул Пушкіна. Аднак
сучасная беларуская літаратура застаецца не ацэненай і мясцовым людам — па той прычыне, што сярод месцічаў спрэс грамадзяне чужынскай краіны — РБ.А там кніг наагул не чытаюць, а толькі лоўка пілуюць «кніжныя» грашовыя бюджэты і весела святкуюць Год кнігі. Таму ці трэба і тут бедаваць?
У неспрыяльных варунках жыцця беларускія пісьменнікі не павінны забывацца аб годнасці — гэтым унутраным стрыжні літаратуры.Да таго ж іх новых кніг заўсёды чакаюць грамадзяне БНР, і няма ва ўсім свеце больш удумлівых, годных чытачоў.
0
0
0
0
0
0
