Яго не стала ў жніўні 2010 года. А ў снежні 2011 яму споўнілася б 70... Сярод маіх сяброў і калег па журналістыцы я не ведаю і не ведаў аніводнага, каму так пасавала б слова «майстар», дакладней, «майстра», як любіў гаварыць сам Слава.
Ніколі не забуду, як ехалі мы ў Вільню на 1 з’езд БНФ. Апроч нас у аўто былі яшчэ журналісты, а натуральна ўзначальваў гэту, так бы мовіць, экспедыцыю не абы-хто — сам Рыгор Барадулін. Амаль усю дарогу, не спыняючыся, Рыгор Іванавіч распавядаў розныя смешныя гісторыі, анекдоты, усе рагаталі... У нейкі момант я заўважыў, што толькі Слава не адгукаецца, сядзіць цішком, нібыта яго ў машыне няма. Трохі рызыкуючы, я адарваў позірк ад дарогі...
З цёплай усмешкай, без якой, дарэчы, я ніколі не ўяўляў свайго сябра, ён -- анічога, упэўнены, не губляючы з падарожных размоў -- вялізнымі кравецкімі нажніцамі выразаў з бумагі чарговую трапяткую выцінанку...
Я нездарма ўзгадаў яго знакамітыя выцінанкі. Калі ўважліва прыгледзецца да іх, а потым таксама ўважліва чытаць карацелькі, можна пабачыць, як яны падобныя адзін да аднаго сваімі мастацкімі якасцямі. Інакш кажачы, карацелькі — гэта выцінанкі ў прозе. Толькі замест нажніц — пяро, а замест паперы — мова.
Родную мову Слава не проста ведаў, нават не проста чуў — ён быў яе сутворца і вынаходнік.Тут не трэба шматслоўных доказаў.
Дастаткова нагадаць, як цягнік з адной з карацелек не «прыйшоў» з Асіповіч, не «прыпоўз» нават, а «прысоп»... І адразу вы бачыце не толькі сам цягнік у вобразе жывой істоты, але і яго мітуслівае насельніцтва, адчуваеце пах жалеза, вуголля, чуеце ляскат ягоных колаў і цяжкі подых пары...
Журналістыка, зразумела, гэта не мастацкая проза. Але яна вельмі шмат губляе ад таго, што часцяком грэбуе дакладным словам і мастацкім выразам думкі.
Чытаючы Слававы карацелькі, няцяжка заўважыць, што гэта не дзённікавыя нататкі, і не нататкі ўвогуле. Апавяданнямі ў звыклым сэнсе іх таксама назваць нельга. Між тым, гэта сапраўднае майстэрства — у сціслых радках, праз будзёныя, на першы погляд, жыццёвыя выпадкі і сюжэты, данесці да чытача чалавечыя пачуцці, адметныя рысы характараў, гісторыю краіны і часіны яе жыцця.
Падобнае майстэрства, падобная сцісласць нараджаецца не толькі з жыццёвага і прафесійнага вопыту, але перш-наперш са стаўлення да чалавечай асобы, з непадробнай цікавасці да жыцця.
...Трэба сказаць, што
слова «майстэрня» было ці не самым любімым Слававым словам.«Буду ў майстэрні», «калі ты, нарэшце, завітаеш да мяне ў майстэрню», «заходзь у майстэрню, пагамонім»... Той утульны падвал — адзінае, што засталося некранутым на вуліцы Ленінградскай побач з вакзалам. Вакол месцяцца нейкія крамы, фірмы і фірмачкі, віруе прывакзальная мітусня... Толькі майстэрня ад апошніх хвілін Слававага жыцця пад замком.
Але сапраўдная майстэрня Вячаслава Дубінкі адчынена. Яна не толькі за вокладкамі кніг, выдадзеных пры ягоным жыцці. Яна ўсё шырэй і шырэй расчыняецца і зараз. Намаганнямі жонкі Таццяны і сяброў у выдавецтве «Кнігазбор» выйшлі асобнай кнігай карацелькі, выдадзены альбом выцінанак і мастацкіх фотаработ...
Упэўнены, што гэтая майстэрня адчынена назаўсёды.
Вячаслаў Дубінка. Карацелькі
Канцэрт для маці
...За трыццаць гадоў таксоўшчыкам вялікі горад у сваёй тачцы перавазіў. Жмурыкі, закідоншчыкі, фарцоўшчыкі, гулякі з шалёнымі грашыма, дэванькі з кавалерамі. Трапляліся і тыя, хто і фомкай шчыкатаў за каўнерыкам, капейку яму гані. Таксіст, як і пажарнік, рызыкант, нервы зношваюцца хутчэй пакрышак. У першыя гады з вахты ішоў, як п’янтос пасля пахмелкі, у рот ежа не лезла, рукі дрыжэлі.
Ды што я расплакаўся, не на рубель з дробнымі зарабляю. Паслухайце, што за кент мне патрапіўся, паўгода прайшло, а не забываецца.
Стаю на вакзале, кліента чакаю. Матораў збеглася, нібыта на прафсаюзную сходку. Гудзім, дым пускаем, жарты, анекдоты. Шыбуе да майго матора фраер з футаралам, пэўна скрыпку заныкаў, ого, карміліца! Апрануты фартова, сівая барада, на галаве шапка— стаўбун, пад восень пахаладала. Пытаецца барадач, ці паганю на Слуцак, цана яго не калыша. Паказваю растапыраныя пальцы: паўсотні туды, столькі ж назад.
— Лады, газуем!— фраер у машыну, скрыпачку на калені.
Газую, люблю харошага кліента. Маўчым, мой пасажыр трывожна пазірае на дарогу, адчуваю, душа ў неспакоі, выгаварыцца трэба. Я кідаю яму кладачку:
— На канцэрт?— пытаюся. - Скрыпачка?
— На канцэрт, - згаджаецца ён, а ў голасе хваляванне. - Спазніўся, даўно спазніўся.
— Не бяды, пачакаюць, - бадзёра супакойваю барадача.
— Не, браток, спазніўся...
Я газую, маўчу, пачакаю, думаю, музыкант і сам раскажа.Не памыліўся...
— Я з Манрэаля прыляцеў, чысты, багаты горад у Канадзе. А сам у Маскве працую, у сімфанічным аркестры пры Вялікім. Прыляцеў, а тут маці, спаць не магу, аж да слёз ручаінамі... Я ж некалі зблатнаваўся, цягаўся па свеце, ад турмы Сымон Васільевіч выратаваў, музыцы вучыў, у мяне ж адмеціна ад Бога, ягоныя словы! А маці не пачула мой першы сольнік, не давялося, не дачакалася. Вось і еду пайграць матулі.
Каля могілак на вуліцы «14 партызан» спыніліся.
— Браток, пачакай, сёння ж мне гнаць у Маскву, а там зноў у Канаду.
Я не слюнявенькі хлапчук, але не стрымаў слязіну, слухаючы, як плакала скрыпка над магілай маці…
Не сее, не жне, а зярняткі дзяўбе
Каля Дома ураду, якраз каля помніка найжывейшаму з жывых, бронзаваму даўбелю ў жаночым палітончыку і з голай лысінай, мяне запыняе дзіўны стары. Дзве палатняныя торбы праз плячо. Вясковая світка — самашыйка, падпяразаная вяроўкай. Палатняныя нагавіцы дзіўна ўтыркануты ў чорныя гамы, з якіх бачныя валёнкі, таксама самашыйкі.
Няўжо хадок па праўду з Гарадзішчаў? Па гамах бачу. Мой жа бацька Андрэй — найлепшы гамалёт на Случчыне. Напрыканцы пяцідзесятых да яго па гамы, дужа модныя на тую пару - чорныя з чырвоным кантам, шык! - прыязджалі аж з Украіны.
— Адкуль дзядзька па праўду у сталіцу, дзе яе даўно няма?
— З Гарадзішчаў, што пад Слуцакам туляцца, — адказвае і дзівіцца, - маўляў, па-вясковаму гаворыце, на калгаснай мове. Пэўна, вартаўніком хлеб бярэце, бо ўсе грамацеі даўно па-гарадскому мянташаць, пад расейшчыну падлабуньваюцца..
— Які ў вас клопат, дзядзька? — асцярожна дакранаюся да дзядзькавае торбы.
— Вой, братачка. Праўду шукаю, а яна, як сабака валачашчы, збягае, хаваецца. Хацеў зрання надыбаць начальніка, які вясковы пенсійны пракорм дзеліць. Мне ж плоцяць столькі, што курам на проса не хапае. Я ж у калгасе знасіўся, нат расточкам паменеў. Целы дзень хаджу, шукаю, а мяне бяруць далікатна пад руку, вядуць вонкі. Адчыняць новыя дзверы, увапхнуць і - ходу. А там кабеты задочкі муляюць, гладкія, чыста ўбраныя, паперкамі вочы слепяць. А мужыкі слухаўкі каўтаюць, ледзь не спяваюць. Уй жа, бачыш, колькі разумных, а я ў гамах хаджу. І бацька ў іх красаваўся, і маці, і бабця.
Дзядзька доўга, са смакам апавядаў пра бясконцы шпацыр па казённаму дому, дзе баб гладкіх, што кураслепу ў полі. І кожнай дай на добрыя валёнкі, паддзёўку цёплую, у вясковых гамах яна не пойдзе. Я спрабую нешта сказаць, наўрад ці спатрэбіцца мая дапамога, у гэтым тлуме я і сам бездапаможны.
Дзядзька зірнуў на вераб’ёў, што ўселіся на кумпал Іллічу, і весела прагаварыў:
Верабей гэтаксама, як і гладкія цёткі ў казённым доме, не сее, не жне, а зярняткі дзяўбе.
