Гісторыя1010

Прэзідэнт і яго жонка

Раіса і Вінцэнт Жук-Грышкевічы далі прыклад таго, як не забыцца на сваё на чужыне.

Гэта была адна з найбольш вядомых беларускіх пар не толькі ў Канадзе, але і наогул на Захадзе.

Вінцэнт Грышкевіч быў на 16 гадоў старэйшы — нарадзіўся ў Будславе ў 1903 г. Вучыўся ў Віленскай беларускай гімназіі, потым скончыў факультэт славянскай філалогіі і гісторыі Карлава ўніверсітэта ў Празе. Выкладаў беларускую мову і гісторыю ў той самай Віленскай беларускай гімназіі, беларускую мову ў Праваслаўнай духоўнай семінарыі і Вышэйшай школе палітычных навук у Вільні. А ў 1939 г. быў арыштаваны НКВД і адпраўлены ў высылку ў Варкуту.

У часе нямецка-савецкай вайны Вінцэнт пайшоў служыць у Армію Андэрса, быў на Блізкім Усходзе, у Афрыцы, у Італіі. Па сканчэнні вайны выкладаў гісторыю і псіхалогію ў вайсковых польскіх школах у Італіі, а пазней у Вялікабрытаніі, куды былі пераведзеныя ўдзельнікі Арміі.

У Вялікабрытаніі Вінцэнт Жук-Грышкевіч стаў адным з заснавальнікаў і старшынёй першай беларускай арганізацыі ў гэтай краіне. Менавіта пад ягоным старшынствам Згуртаванне беларусаў у Вялікабрытаніі набыло першую беларускую ўласнасць на Захадзе — свой Дом.
Пры Вінцэнту ў Вялікабрытаніі паўстаў і цэлы шэраг іншых арганізацый, а таксама два перыёдыкі.

Раіса Жукоўская нарадзілася ў Пружанах у 1919 г., вучылася ў польскай школе і польскай гімназіі. У часе Другой сусветнай вайны яна апынулася ў Нямеччыне, дзе пасля жыла ў Беларускім лагеры ў Ватэнштэце і брала ўдзел у беларускім скаўтынгу. Тут жа ў Нямеччыне яна працягнула сваю адукацыю, пачаўшы вучыцца на дантыстку ў Марбургу.

У 1949 г. Раіса Жукоўская пераехала ў Канаду, дзе праз год і пазнаёмілася з Вінцэнтам Грышкевічам, які перабраўся туды з Вялікабрытаніі.

Упершыню спаткаліся яны ў Таронта ў хаце сястры Раісы Валянціны, якую Грышкевіч ведаў яшчэ з Вільні. Першае ўражанне трыццацігадовай Раісы ад будучага мужа было моцнае:

«Прафесар Грышкевіч выдаўся мне асаблівым, зусім іншых ад тых беларусаў, якіх я ў Таронта нядаўна пазнала. … У прафесара Грышкевіча, чалавека сярэдняга веку й сярэдняга росту, худога складу, чупрыну якога «спавіваў ужо срэбны дым», перш за ўсё кідалася ў вочы сумнае, задуменнае выражэнне твару, адбітак цяжкіх перажыванняў і яшчэ нешта, што прымушала перад гэтым Незнаёмым духова «у пашане прыгнуць калені».

Вінцэнт мусіў у Канадзе зноў вучыцца. У 1952 г.

ён абараніў дысертацыю на тэму «Лірыка Янкі Купалы» і стаў першым беларусам, які атрымаў ступеню доктара філасофіі ў Атаўскім універсітэце.
Др. Жук-Грышкевіч стаў заснавальнікам і першых курсаў беларусаведы ў вышэйшых навучальных установах Паўночнай Амерыкі. Цягам двух гадоў (1951—1953) ён чытаў лекцыі з гісторыі і культуры Беларусі ў Таронтаўскім універсітэце. Сярод іншых, гэтыя лекцыі наведвала і Раіса, якая ў той час працягвала вучыцца на дантыста. «Я наведвала лектарат беларусаведы ад першае яго лекцыі да апошняе. Выклады адбываліся ўвечары. Пасля заняткаў з сваім Прафесарам заходзілі мы ў студэнцкую кафейку, што знаходзілася непадалёк універсітэту. У гутарках пры кубку кавы праводзілі мы прыемныя часіны адпачынку…» Гэтыя спатканні перараслі ў нешта большае, у сямейнае жыццё.

Праўда, пачатак супольнага жыцця Жук-Грышкевічаў быў звязаны з расстаннем.

Вінцэнт атрымаў у 1953 г. прапанову ўзначаліць толькі што створаную Беларускую секцыю радыё «Вызваленне» і мусіў у наступным годзе пераехаць у Мюнхен.
Раіса ж павінна была скончыць сваё навучанне, атрымаць дыплом ды канадыйскае грамадзянства.

За час расстання яны напісалі адно аднаму дзясяткі лістоў. «Раіска, жоначка мая дарагая, -- звяртаўся Вінцэнт у сваіх пасланнях. — Памятай, што я думкамі заўсёды з Табою, памятай, што Ты ў мяне адна». Расстанне, праўда, не было занадта доўгім. Меней як праз год, перад Калядамі 1954 г., Раіса Жук-Грышкевіч, ужо дыпламаваная дантыстка, далучылася да мужа ў Мюнхене. У Еўропе сужэнцы пражылі два гады. Пад кіраўніцтвам Вінцэнта Жук-Грышкевіча

Беларуская секцыя радыё «Вызваленне» стала на ногі, але заставацца на пасадзе кіраўніка на трэці год ён адмовіўся дзеля жонкі. Раіса баялася далей заставацца без дантыстычнай практыкі і ў 1956 г. яны вярнуліся ў Канаду,
дзе пасяліліся ў мястэчку Бэры, недалёка ад Таронта.

Яны абое адбыліся ў прафесійным плане. Аднак Вінцэнт рэалізаваўся яшчэ да Канады, таму пачынаць зноў тут педагагічную дзейнасць яму было занадта складана. Ён паклаў свае намаганні на беларускую грамадскую працу.

Разам з Раісай яны сталі ў 1966 г. заснавальнікамі Каардынацыйнага камітэту беларусаў Канады — арганізацыі, што мелася аб’яднаць розныя суполкі.
Жук-Грышкевічы былі ўдзельнікамі шматлікіх беларускіх ініцыятыў у Канадзе: і заснавання Фонду беларускіх падручнікаў, дзякуючы якому пабачыў свет першы падручнік беларускай мовы для замежнікаў, апрацаваны Валянцінай Пашкевіч (сястрой Раісы), і арганізацыі беларускіх выставаў ці навуковых канферэнцыяў, і сустрэчаў беларусаў Паўночнай Амерыкі. Абое яны шмат пісалі дакладаў, зацемак, нарысаў для беларускай прэсы на Захадзе.
Яны змагаліся за тое, каб беларусаў улічвалі ў канадыйскіх перапісах насельніцтва як асобную нацыю. Дзякуючы іх намаганням ад 25 сакавіка 1970 г. каля гарадской ратушы Таронта сталі штогод уздымаць беларускі нацыянальны сцяг…

Ад 1970 г. Вінцэнт Жук-Грышкевіч стаў спадчыннікам Міколы Абрамчыка на пасадзе старшыні Рады БНР і выконваў абавязкі палітычнага прадстаўніцтва беларусаў у вольным свеце да канца свайго жыцця.

Раіса ж была адной з заснавальніц Згуртавання беларускіх жанчын у Канадзе, выдавала Камунікат Каардынацыйнага камітэту беларусаў Канады, актыўна ўдзельнічала ў працы мясцовага Згуртавання беларусаў. У 1973 г. як прадстаўніца ад беларускай этнічнай групы Раіса была ўведзена канадскім урадам у Кансультацыйную Раду па пытаньнях шматкультуралізму.

Напэўна,

найбольш вядомай супольнай ініцыятывай Жук-Грышкевічаў стала пабудова ў Святыні пакутнікаў у Мідлэндзе (Антарыё) Беларускага крыжа — помніка 1000-годдзя хрысціянства ў Беларусі. Беларускі Крыж быў высвечаны 5 верасня 1988 г. і стаў месцам рэгулярных паломніцтваў суайчыннікаў з ЗША і Канады. Гэты помнік быў, відаць, апошняй справай жыцця Вінцэнта Жук-Грышкевіча,
які памёр праз паўгода пасля яго адкрыцця (у лютым 1989 г.). Закаханая ж жонка Раіса намагалася годна ўшанаваць памяць мужа. З яе ініцыятывы праз колькі гадоў пасля ўстаноўкі Крыжа побач быў пастаўлены мемарыяльны камень у памяць ахвяраў камуністычнага рэжыму ў Беларусі. А ў 1993 г. Раіса выдала ў Таронта кнігу «Жыццё Вінцэнта Жук-Грышкевіча», амаль 800 старонак якой утрымліваюць успаміны, лісты, дзённікі, нарысы, артыкулы, прысвечаныя гэтаму выбітнаму дзеячу беларускага замежжа.

Раіса Жук-Грышкевіч заставалася актыўнай удзельніцай беларускага жыцця ў Канадзе да канца. Выдатна разумеючы важнасць дакументаў, яна зрабіла надзвычайны падарунак будучым даследчыкам —

цягам усяго жыцця яна збірала архівы беларускіх арганізацый, удзельніцай якіх была, і перадала іх незадоўга да смерці (памерла ў 2009 г.) у Нацыянальны архіў Канады, дзе фонд Жук-Грышкевічаў цяпер — найбольшы з беларускіх фондаў.

Унёсак гэтае сужэнскае пары разам, і кожнага з іх паасобку, у папулярызацыю беларусаў і Беларусі на Захадзе складана пераацаніць.

Нягледзячы на неспрыяльныя абставіны, якія часта вымушалі суайчыннікаў на чужыне зламацца, забыцца на сваё, Вінцэнт і Раіса Жук-Грышкевічы заставаліся беларусамі і рабілі ўсё, каб імя Беларусі гучала ў свеце.

Каментары10

 
Націсканне кнопкі «Дадаць каментар» азначае згоду з рэкамендацыямі па абмеркаванні.

Цяпер чытаюць

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе1

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе

Усе навіны →
Усе навіны

Беларуска абурылася коштам лісічак у 55 рублёў за кілаграм3

Сярэдні заробак «бруднымі» складае 911 даляраў4

Адначасова дзве аварыі пад Мінскам, пацярпелі некалькі чалавек. Людзі кажуць пра зачараваны ўчастак трасы

«Пакуль не чуў, каб беларусаў дэпартавалі». Амерыканскі адвакат пра міграцыйную палітыку ЗША пры Трампе2

Купалаўскі тэатр прапаноўвае новую паслугу: цяпер там можна пабрацца шлюбам13

Крутога айцішніка, які вярнуўся з Грузіі, асудзілі па чатырох палітычных артыкулах10

У Амурскай вобласці Расіі разбіўся самалёт з 49 чалавекамі на борце

Два малыя браты атрымалі моцныя апёкі пры распальванні лазні

Ходзіць легенда, што Озі Осбарн адкусіў галаву жывому кажану. А што ж адбылося насамрэч?2

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе1

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць