Мы прывыклі ўжываць гэты выраз напярэдадні выбараў, рэфэрэндумаў ды іншых падобных падзеяў, вынік якіх у паняволенай краіне прадпісаны загадзя і нічога насамрэч не мяняе. Іншыя дні вырашаюць нямала. Напрыклад, тыя, калі бацькі запісваюць дзяцей у школы. Нацыя — гэта папросту штогадовы, штодзённы рэфэрэндум…
З 16 траўня адкрываецца набор у пачатковыя школы. Бацькі ў вялікіх гарадах маюць выбар: аддаць дзяцей на беларускамоўнае ці расейскамоўнае навучаньне.
У сталіцы прасьцей: тут беларускамоўныя гімназіі і школы ёсьць каля плошчы Якуба Коласа, на Старажоўцы, у Кунцаўшчыне, Серабранцы, Малінаўцы і іншых раёнах. Многія беларускія бацькі і маткі падладжваюць сваё жыцьцё пад магчымасьць аддаць дзяцей між сваіх. Набываюць аўтамабілі, мяняюць графік жыцьця.
У рэгіянальных цэнтрах цяжэй. Калі няма дастатковага градусу самаарганізацыі, бацькі‑беларусы застаюцца сам‑насам.
Над беларускай мовай цяжэе кляймо беспэрспэктыўнасьці. Савецкая па сваёй ідэнтычнасьці пануючая група старанна падтрымлівае гэты стэрэатып. Аднак ёсьць усё ж усе падставы верыць, што беларуская мова паўторыць шлях каталянскай ці ўкраінскай, безь якіх ня трапіш у дзяржаўную адміністрацыю і сілавыя структуры ў тых краях.
Для практычных вынікаў трэба ясныя і практычныя крокі. Каб беларускі набор пайшоў у рост, досыць, каб за яго людзей агітавалі. Пры канцы 80‑х беларуская школа ў гарадах адрадзілася, дзякуючы прапагандыстам з «Талакі», што пайшлі з кватэры да кватэры. Такая натура чалавечая: маўклівая большасьць выбірае тое, што рэклямуюць…
Досыць было б кароткага звароту прэзыдэнта: заклікаю аддаваць дзяцей у беларускамоўныя школы. Краіне патрэбны такі кіраўнік дзяржавы, які б штогод у траўні выступаў з такім пасланьнем, аж да тае пары, пакуль нацыянальная мова не акрыяе.
Але маўчаць улады, памоўквае і так званая «дзяржаўная беларускамоўная» прэса, «творчыя саюзы» і «дзяржаўныя асяродкі нацыянальнай культуры».
Беларусаў пазбавілі духоўнае свабоды, прапануючы ўзамен матэрыяльныя радасьці. Еж, пі, купляй ды‑ві‑ды, едзь на акіянскія пляжы. Любыя раскошы даступныя, акрамя нацыянальных. Любую кнігу можна свабодна купіць у Беларусі — акрамя тае, якая ўмацоўвае нацыянальныя пачуцьці. Любую музыку можна пачуць — акрамя тае, якая абуджае нацыянальныя пачуцьці. Атупляючы гармідар. А ў сытуацыях, як з выбарам школы, трэба засяродзіцца і падумаць пра рэчы парадку, вышэйшага за матэрыяльны.
Якой бы абмежаванай і кантраляванай ні была беларускасьць тых эрбэшных беларускіх школаў, усё ж яны застаюцца адной з зарукаў выжываньня нашага народу. Безь беларускай школы, бяз мовы нацыя разваліцца і асымілюецца на адным з гістарычных паваротаў.
Прымаючы рашэньне пра школу, мову навучаньня для дзяцей, падумайце пра Вашых прадзедаў і Вашых праўнукаў. Станьце зьвяном, якое счэпіць ланцуг мовы. Прыміце рашэньне.
