Led Zeppelin i Максiм Багдановiч
Пад сёлетнiм калядным дажджом прыходзяць у галаву ўсялякiя дзiўныя думкi. Вось слухаў днямi славутую «Лесьвiцу ў неба» Led Zeppelin, пра бедную дзяўчынку, якая паднялася да Бога, а згадваў «Варожбу» Алеся Гаруна, «Засьцянковую аповесьць» пра сiротку панну Эмiлю, у якой ад пошасьцi памерлi бацькi, i якую ўзялi на гадаваньне паны.
Ўстане, паходзiць i сядзе iзноў,
Б’ець у галоўку гарачая кроў;
Нейкiя ў сэрцы парвалiся тамы,
Твар то збляднее, то зробiцца ў плямы...
Стане прад маткай сьвятой з Вострай Брамы,
Просiць: «Прачыстая, згiнуць ня дай,
Гора адкiнь, ад бяды захавай!»
Гэты верш датаваны 17-м годам, тым самым, калi была напiсаная Багдановiчава «Пагоня», дзе паэт таксама зьвяртаецца да Вострае Брамы, як да апошняга паратунку. I мне зноў прыходзяць у галаву дзiўныя думкi пра розныя гiстарычныя i культурныя трансфармацыi. Я думаю, цi маглi б Led Zeppelin даць канцэрт у атворы Вострае Брамы? Як бы гэта ўсё выглядала? Уяўляю сабе гэта i ня бачу неадпаведнасьцi. Led Zeppelin у беларускiм кантэксьце выглядаюць нармалёва, прынамсi больш арганiчна, чым шмат якiя намiнальна беларускiя дзеячы культуры.
Я згадваю яшчэ школьны прыкол пра тое, што сваю «Эмiгранцкую песьню» Led Zeppelin напiсалi на словы Максiма Багдановiча, у якога таксама ёсьць «Эмiгранцкая песьня». Зрэшты, я й цяпер ня ведаю, можа быць, так яно й было. А яшчэ згадваецца, як мiнулым летам шараю гадзiнай на Карлавым мосьце ў Празе два дзясяткi студэнтаў, седзячы проста на бруку, сьпявалi хорам пад гiтару песеньку «One» iрляндзкага гурта U2. Гады тры таму, слухаючы гэтую песьню, я пiсаў у «Нашу Нiву» абразок пра нашых сучасных лясных братоў — змагароў з усiмi антыбеларускiмi рэжымамi, якi называўся «Дзядзька Мiхась». А да тых студэнтаў на Карлавым мосьце мы спускалiся з Градчанаў, ад праскага помнiка Францiшку Скарыну...
Гэтак дзiўныя згадкi пераблытваюцца ў галаве, утвараючы гарманiчны i зусiм асабiсты культурны кантэкст ХХ стагодзьдзя. Усё гэта ўспрымаецца як блiзкае — Вострая Брама, Алесь Гарун, «Лесьвiца ў неба», Максiм Багдановiч, Led Zeppelin, «Эмiгранцкая песьня», U2, Дзядзька Мiхась, Iрляндыя, Скарына, Карлаў мост... Пад калядным дажджом...
Пад зiмовым дажджом
Мокне прывiд халоднага лета
Мо гэта
Зь берагоў выйшла чорная Лета
I легла
На нашыя мары крыжом
Кантэкст азмрочваецца, як толькi прыходзяць згадкi пра палiтыку, пра хамства, якое царуе цяпер на Бацькаўшчыне. Праўда, Славамiр Адамовiч здолеў напiсаць пра гэта без эстэтычнага дысанансу:
Каляды, посная куцьця,
Ня пiша пiсем арганiстка,
Вiсiць над установай сьцяг
Усенароднага фашыста...
Паэт Адамовiч таксама ўпiсваецца ў Багдановiчаву Вострую Браму, дзе граюць жывую акустычную музыку Led Zeppelin i дзе прытулiлася да сьцяны Гарунова сiротка панна Эмiля. Мiма заклапочана прабягае Антанас Глейзьнiс, колiшнi вайсковы фатограф, якi дапамагаў нам выдаваць першыя нелегальныя газэты, а цяперашнi будаўнiк, якi гадоў пяць таму перасьцiлаў у рэдакцыi «Нашай Нiвы» падлогу...
Мае дзiўныя думкi нiбы сьнежны камок коцяцца праз сумёты памяцi, выбiраючы адтуль усё новыя повязi i асацыяцыi. Гэтак паўстае цэлы жывы сьвет, якi прагне расьцi, пашырацца, прыцягваючы ў сябе новыя iмёны, назвы i словы. Напрыклад, Iнтэрнэт. Магчыма некалi мы створым у сусьветнай кампутарнай сетцы сваю старонку, дзе знойдзецца месца i Глейзьнiсу, i Дзядзьку Мiхасю, i Led Zeppelin, i Славамiру Адамовiчу, i Iрляндыi з Карлавым мастом у Празе, i ўсяму, што ўпiсваецца ў наш жывы культурны кантэкст. А назавем мы тую старонку, як вы ўжо здагадалiся, Вострая Брама...
Сяргей Паўлоўскi
