Наша Панi памерла
Калi я быў яшчэ маленькiм ды хадзiў у школу, то кожнае лета станавiўся сталым жыхаром пiянэрскага лягера «Кiравец» пад Магiлёвам. I калi бясконцы дождж ператвараў нас у закладнiкаў, вымушаных сядзець у вiльготных палатах, у якiх ужо празь дзень пачыналi цьвiсьцi самыя чэрствыя сухары, ад нуды ратавала толькi Наша Панi.
Наша Панi — гэта такая гульня. Дзiўная, змрочная, чароўная гульня, якая давала нам, дзецям-падлеткам перажываньнi, якiя па сёньня зьдзiўляюць сваёй сапраўднасьцю.
Сцэнар просты. Трэба было набраць шэсьць ахвочых у адным пакоi, ссунуць два ложкi. Выбраць аднаго з ахвочых на ролю Панi. Ён клаўся на ложак, заплюшчваў вочы, складаў на грудзёх рукi, не раўнуючы як нябожчык. Усе астатнiя кленчылi каля яго, i падкладалi па два пальцы рук пад нерухомае цела Панi. Вылучылася сьвятло, i адзiн з удзельнiкаў пачынаў рытуал. Ён прамаўляў замагiльным голасам: «Наша Панi памерла...» Мы падхоплiвалi гэтую фразу, i па чарзе паўтаралi: «наша Панi памерла». Вядучы цягнуў далей: «Але мы яе хаваць ня будзем. Хай яе хаваюць злыя духi. Хай яна стане лягчэй за лебядзiны пух. Амэн». Кожная з гэтых фразаў кацiлася рэхам: «Але мы яе хаваць ня будзем...» Пасьля апошняга слова, лёгка, як пярынку, на двух пальчыках, падымалi цела Панi ўверх. Мне ўсяго пару разоў давялося пабыць у ролi нябожчыцы. Уражаньне ад iмклiва-лёгкага пад’ёму да столi, калi вочы самi расплюшчвалiся ад сполаху, калi цела забываецца на iснаваньне зямнога прыцягненьне й iмкнецца дагары. На нейкi час яно завiсае ў паветры. У гэткiм стане ты знаходзiсься ўсяго нейкую хвiлю. I рэзка падаеш на рыпучыя спружынныя ложкi, засланыя вiльготнымi матрацамi.
Пошук сэмантыкi гэтага змрачнаватага рытуалу сёньня бачыцца мне заняткам безнадзейным. У гэтым я пераканаўся сёлета на Каляды, калi ўгаварыў сваiх сяброў аднавiць дзiцячую прагу бязважкасьцi. Згадзiлiся больш чым ахвотна. Вылучылi сьвятло, сумленна паўтаралi завучаны тэкст, усе паспрабавалi сябе ў ролi памерлай Панi. Толькi целы нiяк не хацелi адрывацца ад ложка. Нехта пажартаваў: «Вiдаць, Панi, закапалi бяз нашае згоды». А пасьля яшчэ доўга й нудна тлумачылi пра Пiтэра Пэна i пра пакiнутую ў дзяцiнстве магчымасьць лётаць.
Мой настрой сапсаваўся. Так псуецца ён ад усьведамленьня таго, што ў нашай хаце разам пасьля сьмерцi дзеда, вiдаць, назаўжды страчаны рэцэпт прыгатаваньня квасу з чайнага грыба, як не хапае калючых лiтараў армянскага альфабэту лiстоў маёй бабулi. Прыкра тое, што гэтыя сэнтымэнты нейкiя беспадстаўныя. Бо я нiколi ня быў аматарам квасу з чайнага грыба, i па гэты дзень не навучыўся чытаць па-армянску. Але, калi зiмовы вiленскi дождж перастае быць гiпэрбалаю, i падымацца ранiцою ня бачыцца нiякага сэнсу, я проста ляжу ў ложку з заплюшчанымi вачыма й паўтараю як заклён: «Наша Панi памерла, але мы яе хаваць ня будзем. Хай яе хаваюць злыя духi. Хай яна стане лягчэй за лебядзiны пух. Амэн».
Андранiк Антанян
