Прышчэпленая любоў
Першае маё спатканьне з Высоцкiм-сьпеваком адбылося ў дзiцячым санаторыi, у Крыме. Выхавальнiк, аквалянгiст-здаравяк, якi сваiм бясконцым аптымiзмам наводзiў нуду на бледных дзяцей з усяе шостае часткi сьвету, прышчапляў нам дзьве рэчы — украiнскi патрыятызм i... любоў да Высоцкага. Кружэлкi зь песьнямi апошняга (а iх у яго было дзьве, маленькiя нейкiя i жахлiва заежджаныя) ён ставiў на прайгравальнiк можа па дзесяць разоў на дзень. Урэшце, нават тыя дзеткi, што да прыезду ва ўсесаюзную здраўнiцу ведалi па-расейску толькi «здрасте» й «спасибо», пачыналi пакрысе балакаць па-харкаўску i на памяць сьпявалi тузiн песьняў маскоўскага барда. Здаровыя, мажныя цёткi з санаторнае абслугi таксама былi закаханыя ў сьпеў Высоцкага i дэманстратыўна размаўлялi з намi па-ўкраiнску. Наша дзiцячая сьведамасьць лавiла ўсё гэта хвацка. Расейскiя песьнi Высоцкага i нерасейская мова спляталiся ў адзiн камяк даўкага забароненага плада. Праўда, тады яшчэ не было яснасьцi — адкуль гэтае адчуваньне забароненасьцi?.. Дзецi, нярускiя дзецi, раптам навыперадкi пачыналi хвалiцца сваiмi народамi. Праблемаў з украiнскай мовай у мяне амаль не было i неўзабаве, iмкнучыся дагадзiць сваiм выхавальнiкам, я паспрабаваў загаварыць па-беларуску... Гэтак з Крыму я вывез, апроч запасу здароўя, дзьве рэчы: няясную, прышчэпленую любоў да Высоцкага i беларускi патрыятызм...
... Пазьней, калi я гасьцяваў у Узьдзенскiм раёне ў сваiх сваякоў, паважаных i дэмакратычна настроеных вясковых настаўнiкаў, мне карцела распавесьцi iм сваю таямнiцу: па-першае, што я беларус, па-другое, што йснуе гэткi таленавiты сьпявак, якога ўпаўпотай слухаюць людзi, якiя разумеюць, што да чаго ў нашай краiне. Мае родныя, старыя людзi, якiя шмат чаго пачулi на сваiм поўным суворых выпрабаваньняў вяку, засяродзiлiся: «Ну i што ж пяе той Высоцкi?» Зь дзiцячае памяцi, як на злосьць, усплылi толькi песенькi пра жырафа «в желтой жаркой Африке...» i пра дурдом «... вся Канатчикова дача»... Старыя настаўнiкi расьсьмяялiся. Неўзабаве iхнае ўяўленьне пра Высоцкага ўзбагацiў, на маё зьдзiўленьне, мой бацька. Ужо ў ягонай iнтэрпэтацыi выглядала, што песьнi ў Высоцкага блатняцкiя — пра зэкаў ды прастытутак, але, вядома, гэта не падстава ўцiскаць хоць i гэткага творцу. Я быў, разьятраны, бо ня змог давесьцi свайго падлеткавага адчуваньня вышэйшае справядлiвасьцi. Мае вясковыя сваякi на разьвiтаньне падсумавалi: Высоцкiм не пераймайся, на сьвеце шмат лепшых паэтаў i музыкаў. Тое, што ты азваўся беларусам — гэта высакародна, але... i пра першае, i пра другое не распавядай чужым людзям.
Пра Высоцкага я, хоць i хацеў бы, забыць ня мог. Ягоны твар зьяўляўся то ў адным, то ў iншым кiнафiльме, ягоныя песьнi чуваць было ў кожным двары. Колькасьць Высоцкага расла разам з колькасьцю палiтычных анэкдотаў. Усiх хвалявалi чуткi пра ягонае асабiстае жыцьцё. Напрыклад, пра тое, што Высоцкi —беларус, i ягоная жонка Марына Ўладзi — беларуска. Адныя распавядалi, як ён езьдзiць да бацькоў недзе на Берасьцейшчыне, другiя — што чулi, як ён гаворыць па-беларуску. Хто сымпатызаваў беларушчыне — сымпатызаваў i слыннаму паўдысыдэнту зь беларускiм прозьвiшчам. Нам бракавала сваiх пакутнiкаў, асаблiва жывых... Беларускасьць Высоцкага была настолькi моцнай мiстыфiкацыяй, што першы нацыянальны рок-клюб назвалi ягоным iмем.
Пасьля ягонае сьмерцi пра гэта ўсё забылася. Высоцкi застаўся самым яркiм i шанаваным у Расеi культурным героем 70-х i 80-х гадоў. У нас зьявiлiся i ўласныя культурныя героi, якiя таксама сталi нябожчыкамi. А нашыя рокеры свае колiшнiя дачыненьнi з iмем Высоцкага ўважаюць за прыкол.
З расейскiх паэтаў я сёньня больш цаню... хоць бы i Бродзкага. Як актора, я люблю Высоцкага як пэўны чалавечы тыпаж акрэсьленае эпохi, гэтаксама як i Габэна цi Дугласа. А ягоныя песьнi («... слова выходят кор-р-ротки и смачны...») лепш слухаюцца ў расейскiх цягнiках: тады доўгiя занудныя дарогi за закускай, картамi i Высоцкiм лятуць хутка i смачна. Сёньня я змог бы ўсё растлумачыць сваiм сваякам — вясковым настаўнiкам. Але iх ужо няма. Што цяпер слухаюць у Крыме, я ня ведаю. А заставацца беларусам сёньня не лягчэй, чым колiсь.
Сяргей Харэўскi
