ПОШТА
Погляд у будучыню
Без асэнсаваньня падзеяў мiнулага немагчыма зьведаць будучыню. Зьвязаць жыцьцё нашых далёкiх продкаў зь лёсам сучасьнiкаў i наступных пакаленьняў дапаможа веданьне роднай Беларусi.
Гiсторыя майго краю, за двухтысячагадовае iснаваньне ты бачыла шмат добрага i прыемнага, напрыклад, росквiт беларускай мовы ў Вялiкiм Княстве Лiтоўскiм, разьвiцьцё нацыянальнай культуры i традыцыяў, дабрабыту i гаспадаркi слаўных суайчыньнiкаў... Хапiла лiхога й жахлiвага: бясконцыя войны i мiжусобiцы, рознага кшталту акупацыi з Захаду i Ўсходу, зьнiшчэньне лепшых прадстаўнiкоў iнтэлiгенцыi ў час сталiнскiх рэпрэсiяў i таленавiтых асьветнiкаў-палемiстаў у Контаррэфармацыю. Колькi разоў цiкавыя старонкi мiнуўшчыны перараблялiся на свой капыл невукамi i прыстасаванцамi ад улады. Аднак ты, скарбонка чалавечай памяцi, не здавалася, не вывешвала белы сьцяг паражэнцаў, а ганарова вучыла юнакоў i дзяўчат любiць Бацькаўшчыну i змагацца за яе даступнымi сродкамi.
Без абвяшчэньня 25 сакавiка 1918 году Беларускай Народнай Рэспублiкай незалежнасьцi не атрымалася б у далейшым утварэньня БССР у 1919-м i Рэспублiкi Беларусь у 1991 годзе.
Ня будзем забываць гiстарычных здабыткаў, ня менш каштоўных за багацьце нетраў прыродных.
Сяргей Званар, Менск
«Жаба ў роце»
Хачу запынiцца на двух момантах. Абодва прыклады бяруцца з №6 (103) за 16 сакавiка 1998 году.
Спадар Алесь Менскi ў сваiм водгуку на «Жабу ў роце» зазначае: «Я не фiлёляг». Але пры артыкуляцыйнай характарыстыцы гукаў такiя-сякiя «Элемэнтарныя веды ў галiне мовазнаўства» аўтару ўсё ж не зашкодзiлi б. Бо дагэтуль беларуская фiлялёгiя ведала выбухнымi толькi гукi [б], [п], [г], [к], [д], [т] i мяккiя вырыянты некаторых зь iх. Цьверджаньне пра выбуховасьць гуку [в] — гэта зусiм новае слова ў беларускiм мовазнаўстве, вартае спэцыяльнага ўшаноўваньня аўтара адкрыцьця. Бо нават у Лёсiкавай граматыцы 1926 году гэты гук не ўважаецца за выбухны (кажу «нават», бо за такiя не ўважаюцца таксама [г] i [к]).
Другая заўвага прыпадае на артыкул «Таямнiчая Туркаль». Аўтар праводзiць вельмi цiкавыя паралелi памiж назовамi. I яму верыш да тае пары, пакуль не сустракаеш узгадку пра Воршу.
Не ўяўляю, наколькi мэтазгодна праводзiць параўнаньне назову Воршы са словамi марыйскай мовы. Дазволю сабе зацытаваць: «Цiкава, што на тэрыторыi Марый-Эл назваў, падобных «Оршы», досыць шмат. Дык вось: «Ор» — рэчышча, дзе цячэ вада, «Ша» —вада». Сапраўды, цiкава, але да чаго тут беларуская Ворша?
Калi разглядаць назоў у гiстарычным аспэкце (а бяз гэтага немагчыма), дык спадар Скрабатун лёгка знойдзе ў летапiсах найстарадаўнейшую форму гарадзкога назову Ръша. Рэдукаваны [ъ] вымаўляўся сярэдне мiж [о] i [э]. Зь цягам часу ён выявiў тэндэнцыю да поўнагалоснага вымаўленьня — i ў летапiсах стаў сутракацца прыметнiк «рошский». Але потым, паводле законаў разьвiцьця старабеларускае мовы, гук «эмiграваў» на пачатак слова — i ўзьнiклi формы «Орша», «оршанский». Прыстаўны [в], якi не пасьпелi зафiксаваць старабеларускiя дакумэнты, зьявiўся ўжо блiжэй да нашага часу.
Зьмiцер Дзядзенка, Менск
Пра лекара i мяккi знак
Чытаю вашу газэту ўжо пару гадоў. Прыемнае здарэньне: газэта, беручы на ўвагу зьмешчаныя матэрыялы, палепшала, паправiлася, падрасла. Добра было б, каб вы занялiся выкiданьнем таго, што я называю чужым дзядоўнiкам у нашай мове. Напрыклад: «вучымся беларускай мовЕ» замiж «вучымся беларускай мовЫ» (чаго, а не чаму, як у расейскай!).
Варта пазбыцца «Германii», а трымацца «Нямеччыны», вышвырнуць «урача», а паклiкаць назад «лекара». Шмат сынтаксычных непаладак прынесьлi нам добразычлiвыя суседзi. А што ўжо гаварыць пра лексыку... Добра, што трымаецеся мяккага знаку, якi патрэбны нашай мове, як кiсларод усяму жывому.
Кастусь Акула, Канада
Першая беларуская дыскатэка
Менавiта з гэтых словаў пачыналiся ўлёткi, што запрашалi моладзь Мар’iнай Горкi на гэтае, у нейкай ступенi гiстарычнае для правiнцыйнага гораду, мерапрыемства. Ладзiлася яно 14 сакавiка 1998 году маладымi нацыяналiстамi ў самай беларускай школе №1. Жадальнiкаў (а iх прыйшло прыблiзна 200 чалавек) не спалохала нават тое, што ўваход быў платны.
Усё пачалося са шчырага прывiтаньня, а потым шмат конкурсаў, такiх як: на лепшых выканаўцаў павольнага танца ды metal’у, «спадар Асiлак». Файныя прызы, добрая беларуская музыка канчаткова прыўзьнялi настрой прысутным. Безумоўна, кульмiнацыяй сталi лятарэя ды конкурс прыгажосьцi «Мiс дыскатэка». Пяць самых-самых, якiх выбралi арганiзатары, спаборнiчалi за гэтае ганаровае званьне, але дзяўчаты настолькi спадабалiся публiцы, што вызначыць зь iх найлепшую так i не ўдалося — перамаглi дзьве Сьвятланы.
Зразумела, што не абышлося безь непаразуменьняў i бойкi, якая добра была спраектаваная мясцовымi прыхiльнiкамi прэзыдэнта. Так, падчас аднаго з танцаў трое, безь нiчога нiякага, наляцелi на нашага хлопца. Бойку хутка ўдалося спынiць, але на гэтым справа ня скончылася — пасьля дыскатэкi разборкi памiж варагуючымi ўспыхвалi ў розных мясьцiнах гораду.
I ўсё ж такi, нягледзячы на гэтыя iнцыдэнты, падзея адбылася, пераважная большасьць маладых людзей вынесла з залi добры настрой ды жаданьне прыйсьцi на такую дыскатэку яшчэ, а гэта i было галоўнай iдэяй арганiзатараў Алеся Васькевiча, Сьцяпана i Максiма Кульчанкаў ды аўтара гэтых радкоў.
У.Вольны, Мар’iна Горка
