КРОНIКА МIНУЛАГА ГОДУ (ПАВОДЛЕ "НН")
Вось толькi найважнейшыя падзеi, якiя мы разам з нашымi чытачамi перажылi ў 1998 годзе:
ПЕРАМОГА Ў СУДЗЕ
22 сьнежня «НН» выйграла ў Вышэйшым гаспадарчым судзе працэс па сваiм зыску да Дзяржкамдруку аб адмене папярэджаньня за «скажэньне агульнапрынятых норм выкарыстоўваемай мовы». Яшчэ ў траўнi Дзяржкамдрук папярэдзiў нас, што тарашкевiцай пiсаць ня можна. Пасьля была мовазнаўчая экспэртыза, якая засьведчыла, што паняцьця «агульнапрынятыя нормы мовы» не iснуе ў прыродзе. Было паведамленьне з нацыянальнага сходу, дзе таксама вытлумачыць гэтае паняцьце Закона аб друку не змаглi. Былi доўгiя спрэчкi ў судзе. У вынiку ўсё, што засталося ад папярэджаньня, — гэта прыватнае меркаваньне Дзяржкамдруку. I судзьдзя Iрына Петухова абвесьцiла папярэджаньне беспадстаўным.
На баку «НН» было вельмi шмат непасрэдных i завочных удзельнiкаў гэтага працэсу. Мы атрымалi й далучылi да справы больш за 200 чытачоўскiх лiстоў падтрымкi, якiя таксама паўплывалi па рашэньне суда. Шмат лiстоў даслалi беларусы з эмiграцыi. Сваiмi экспэртнымi заключэньнямi нам дапамаглi вучоныя-мовазнаўцы Б.Плотнiкаў, Г.Цыхун, П.Сьцяцко, П.Мiхайлаў, В.Чэкман, С.Запрудзкi. Непасрэдна на працэсе працавалi Вiнцук Вячорка i юрыст Мiхаiл Пастухоў. На кожнае паседжаньне нас прыходзiлi падтрымаць калегi-журналiсты. Уважлiва сачылi за працэсам мiжнародныя арганiзацыi, найперш ARTICLE 19... Немагчыма назваць усiх, хто ў гэтыя днi думаў пра нас або малiўся за «Нашу Нiву». Дзякуй, людзi, гэта наша агульная перамога.
У найноўшую гiсторыю гэты працэс увойдзе як палiтычны. Папярэджаньне Дзяржкамдруку, абапертае на пастанове Саўнаркаму 1933 году, зьяўляецца прэцэдэнтам грубага ўмяшаньня аўтарытарнага рэжыму ў беларускую мову. Як i пастанова камiсараў, гэтае папярэджаньне скiраванае не на падтрымку мовы, а на яе задушэньне ў правапiсных канонах сталiнскай рэформы.
Што даў гэты працэс акрамя таго, што мы адбiлiся ад папярэджаньня? Высновы носяць як палiтычны, так i эвалюцыйны характар. Дзяржава ня мусiць дыктаваць СМI, што iм пiсаць i на якой мове. У Беларусi рэальна суiснуюць дзьве правапiсныя нормы — сталiнская i клясычная. Гэтаксама, як рэальна суiснуюць дзьве Беларусi —савецкая i незалежная. Працэс у Вышэйшым гаспадарчым судзе выйграла незалежнае грамадзтва.
Зрэшты, гэта толькi першыя высновы. Грунтоўна мы прааналiзуем працэс ужо ў наступным годзе.
ДЗЕНЬ МОВЫ
2 лiстапада з iнiцыятывы «НН» распачалiся Днi без чужога слова. Мы заклiкаем у другi дзень кожнага месяца гаварыць, пiсаць, чытаць i слухаць толькi па-беларуску. Пра тое, што з гэтага атрымлiваецца, што цешыць або наадварот, нашыя чытачы пiшуць нам, а мы складаем Белую Кнiгу Мовы.
Iнiцыятыву падтрымалi найперш маладыя людзi i маладзёжныя арганiзацыi. Нехта паставiўся да гэтага як да гульнi, нехта сказаў, што па-беларуску трэба жыць заўсёды, а не адзiн дзень у месяц. I тут кожны мае рацыю. Але чаму тады так рэдка пачуеш мову ў краме, на вулiцы цi ў iншым грамадзкiм месцы? Мы нездарма параўналi Дзень без чужога слова з Днём без цыгарэты. Мноства людзей могуць сказаць пра сябе — а я ўвогуле не палю, дык нашто такi Дзень?..
Так цi йнакш, а большасьць нашых чытачоў паставiлася да iнiцыятывы як да моўнага посту — як да асабiстага iнтымнага выбару. А гэта якраз тое, да чаго мы заклiкалi i працягваем заклiкаць:
Не забудзьцеся, што 2 студзеня — Дзень Мовы, i гэта ваш дзень.
З падзеяў «асабiстага» жыцьця «НН» можна пералiчыць тыя кнiгi, якiя выйшлi ў нашым выдавецтве сёлета, дзясяткi сустрэчаў з чытачамi па ўсёй Беларусi, прамэнады ў блiзкi й далёкi сьвет, але спынiмся на iншым —
СОТЫ НУМАР «НН»
Ён выйшаў 9 лютага. А ў траўнi адноўленая газэта пачала восьмы год свайго iснаваньня. Ад першага нумару рэдакцыя не зьмянiла свайго галоўнага прынцыпу — быць жывым люстрам дзён i жаданьняў. Таму, калi вы яшчэ ня з намi, далучайцеся да нас.
Рэдакцыя «НН» вiншуе ўсiх чытачоў i аўтараў з Калядамi i Новым годам. Будзьма пэўнымi свайго!
