Гомельскі дзёньнік
Тым днём я, як добрасумленны студыёз, крыпацеў над бясконцымі альбумамі эўрапейскага жывапісу, а мае alter eg-і бунтавалі кроў і, што называецца, ад’ядалі душу. За вакном усчалася сьнежная кудаса, нібыта старажытная Сарматыя вянулася ў наш край. Колькі разоў бліснула белая маланка, падкрэсьліваючы неардынарнасьць сытуацыі. Тым днём я дазнаўся, што над родным Гомлем кружлялі НЛА. Як казалі людзі, НЛА бачылі над Сяльмашам, Прудком і 17-м мікрараёнам. Нехта бажыўся, што «талеркі» праляталі ў яго над саменькім дахам, мала не пазрываўшы шыфэр. Яшчэ нехта наагул ледзьве не ў кантакт зь іншаплянэтнікамі ўваходзіў. Некаторыя ж людзі палічылі гэтую нябесную праяву за знак перад новым выбухам на Чарнобылі. Я ж сам так нічога й не пабачыў, а пішу з пагалосак.
***
Стоячы ў чарзе да вакна № 6 пашпартнага стала, я пачуў наперадзе небеларускую вымову. Перада мной стаяла сярэдняга веку пара — мужчына і жанчына. Ён, зьехаўшы ў 80-х гадох у Расею і праслужыўшы тамака 12 гадоў на флёце, па вяртаньні ў Беларусь займеў пэўныя праблемы з атрыманьнем грамадзянства. З гэтае нагоды ён абураецца і лаецца сваім картаватым, але «чекающим» голасам. Расчараваньне. Ён жа лічыў, абпіўшыся прапагандысцкім кісялём, што ППРБ навёў у Беларусі капітальны «вельмі жалезны» парадак, што ніякіх завадаў з грамадзянства ў «союзной» дзяржаве паўстаць проста ня можа. Першая ж цяжкасьць дала яму дзярнова-падзолістую глебу для расейскага мату.
***
Даўна не даводзілася спазіраць новых палітычных графіці, пагатоў амаль у цэнтры гораду. Але вось нехта хупавы расстараўся. Праўда, хто? Можна яшчэ зразумець надпіс «Лукавого под суд» на плоце слодычавай фабрыкі «Спартак». А вось выбрык «Лукавый — жид» на адным з дамоў на вуліцы Савецкай кідае ў цянёты непрыемных асацыяцыяў. На што разьлічваў аўтар? Няхай глумацкі каўпак юдафобіі носіць той расейскі генэрал Макашоў, а не беларускае падпольле. Зрэшты й надпісы маглі б быць больш канкрэтнымі і без мэтафар кшталту «лукавого».
«Я — беларус», — быў вывеў нехта нітрафарбай гады два таму на той самай вуліцы. Ці за два гады мы зьмяніліся?
***
Провады зімы. Кожнае агульнагарадзкое сьвята ператвараецца мала не ў вакханалію. «Нудна ў горадзе. Не цікава, а млосна. Адна п’янота навокал», — скардзілася знаёмая дзевяціклясьніца, хаця й сама была пад малюсенькай чарачкай. На плошчах для «масавых гуляньняў» зьбіраецца столькі народу... Сэнс старажытнага сьвята прафануецца. Дзея нагадвае вялізную карчму-манапольку. «Тут п’юць і гуляюць, і паляць цыгаркі», — гаварыў пра карчму Ўл.Сыракомля. Карчма ж у мінулым стагодзьдзі служыла расейскаму ўраду сродкам занядбаньня духовасьці беларусаў. Праз палітыку спойваньня імпэрскія ўлады адвучалі нашых продкаў думаць аб сэнсе зямнога быцьця, аб якіх-хаця памкненьнях да свабоды. Вось жа, канец ХХ ст., а радасьцяй для многіх беларусаў стаецца калектыўнае спажываньне водачкі і бліноў на цэнтральных вуліцах з санкцыі ўладаў. Я не магу зразумець сваіх суайчыньнікаў, якія дзень выяжджалі з сваіх «спальных мікрараёнаў» у цэнтар адно дзеля таго, каб пакаштаваць той гарэлкі і тых яўна ня хатніх бліноў. Што гэта за сіла іх цягне зьбірацца, салідарызавацца? Але сьвята мінае, застаецца сьмецьце, балесныя галовы і жаданьне схавацца ад згадак пра ўчора. А ў панядзелак беларусам ужо не да салідарнасьці.
***
Дні Мовы прамінаюць па-рознаму. Нешта атрымліваецца, нешта не атрымліваецца. За тое, што не атрымліваецца, бяру рэванш у звычайныя дні. Сапраўды, вельмі многа залежыць ад нутранога настрою. Іншы раз наагул ні з кім ня хочацца размаўляць. Ні па-беларуску, ні па-расейску, ні па-нямецку. Проста хочацца маўчаць. Іншым разам ахінае такі гарэзьлівы настрой, што шчабечаш толькі па-беларуску. Ня стану хаваць, што хацеў бы размаўляць па-беларуску заўжды, але чамусьці ніяк гэта зрабіць не магу. Адна мая сяброўка, ня вельмі блізкая да беларушчыны, нават ушчувала мяне з гэтай нагоды. Калі б жа ўсе гэтак ушчувалі!
Сяргей Балахонаў, 4.3.1999
