Восіп Мандэльштам
***
Маё жыцьцё сухое
Агонь амаль даеў,
Ня каменю затое,
А дрэву ўзношу сьпеў.
І лёгка ўсё і груба.
І з аднаго бруска
І сарцавіна дуба,
І вёслы рыбака.
Мясіце палям плечы,
Крычыце, малаткі,
Пра рай драўляны — рэчы
Там лёгкія такі.
***
Ні пра што ня трэба гаварыць,
І ня варта хоць чаму вучыць,
І самоце верыць, як сьпярша,
Цёмная зьвярыная душа:
Хоць чаму ня хоча навучыць,
І зусім ня ўмее гаварыць.
Маладым дэльфінам па вірах
У Сусьвеце сівым гоніць страх.
***
У імжы гукам гулкі прытулак.
Лес прагнаў вечны страх за красу.
Лёгкі крыж свой самотных прагулак
Я пакорліва зноў панясу.
Зноўку да раўнадушнай айчыны
Узьляціць дзікай качкай папрок, —
І да змроку жыцьця я прычынны,
Дзе самотнае ўсё як знарок!
Грымнуў стрэл. Над азёрцам спакойным
Крылы качак цяжэй ад смалы,
І быцьцём зьлюстраваным падвойным
Адурманены соснаў ствалы.
Неба дзіўнае з водсьветам цьмяным —
Боль, сусьвету стуманены боль —
О, дазволь быць таксама туманным
І цябе не кахаць мне дазволь!
***
О неба, ты мне будзеш сьніцца звонка!
Ня можа быць, каб ты асьлепла зблізку,
І дзень згарэў, як белая старонка:
Панюшка дыму і панюшка прыску!
***
Няхай імёны пышных гарадоў
Слых лашчаць значнасьцю ў зьнікомай мэце.
Ня горад Рым жыве сярод вякоў,
А месца чалавекава ў сусьвеце.
Ім авалодаць тужацца цары,
Апраўдваць войны сьвятары гатовы,
А безь яго, як тыя сьмецьця сховы,
Нікчэмныя палацы й алтары.
***
Сёстры — грузь і пяшчота, аднальковыя вашы прыкметы.
Медуніцы і восы прагна ружу сьцяжэлую ссуць.
Чалавек памірае. Пясок астывае нагрэты,
І ўчарашняе сонца на чорных насілках нясуць.
Ах, пяшчотныя сеткі і важкія соты!
Камень зрушыць лягчэй, чым імя тваё паўтарыць.
Анічога ў мяне акрамя аднае турботы, —
Залатое турботы, як часу паклажу збыць.
П’ю паветра змутнелае, як цёмныя воды нядужы.
Плугам час узараны, і ружа зямлёю была.
У марудным вадазвароце цяжкія, пяшчотныя ружы,
Ружу грузь і пяшчоту ў двайныя вянкі запляла.
***
Праз ноч шахраяў грэла сварка —
Ў шынку гулялі ў даміно.
Прыйшла зь яечняю шынкарка;
Манахі выпілі віно.
На вежы ўзьеліся пачвары,
Чый вышчарам страшнейшы рот?
А ўраньні казанік паджары
Ў палаткі заклікаў народ.
На рынку звадзяцца сабакі,
Мянялы ляскае замок.
У вечнасьці крадзе ўсялякі,
А вечнасьць — як марскі пясок.
Яго губляюць панарады —
Ён не трымаецца ў мяхах.
І пра начлег, яму ня рады,
Адну лухту нясе манах.
***
Забыўся слова зноў, што я хацеў сказаць.
Сьляпая ластаўка пад ценяў столь прыб’ецца,
На крылах зрэзаных, з празрыстымі гуляць.
Узрушанасьцю сьпеў начны пяецца.
Ня чутна птушак. Цьмян як сам ня свой.
Табун сьвітае грывамі шаўкова.
Пусты чаўнок плыве ў траве сухой.
Між конікаў прытомнасьць траціць слова.
І ледзь расьце, як храм, на злосьць бядзе,
То раптам здасца звар’яцелай Антыгонай,
То ў ногі мёртвай ластаўкай падзе,
З стыгійскай ласкай і галінкаю зялёнай.
Відушчых пальцаў сорам ня вярнуць мане
І выпуклую радасьць пазнаваньня.
Рыданьне аанідаў страшна мне
І водзван, і туман, і зьзяньне!
Ва ўладзе сьмертных і кахаць, і пазнаваць,
Для іх і гук у ксты пральецца,
Ды я забыўся, што хачу сказаць, —
Душа пад ценяў столь бясплотная прыб’ецца.
Празрыстае ўсё не аб тым цьвярдзіць,
Бо ластаўка, сяброўка, Антыгона...
А на губах, як чорны лёд, гарыць
Стыгійскага прыпамінаньне звону.
***
Калі з ударамі ўдар сустракаецца,
І нада мною, як кон,
Забыўшы стому, маятнік гайдаецца,
І хоча быць мне лёсам ён,
Сьпяшаецца, і груба супакоіцца,
І выпадзе верацяно, —
І немагчыма ўбачыцца, дамовіцца,
І не ўхіліцца ўсё адно.
Узоры вострыя пераплятаюцца,
І, ўсё шпарчэй, імпэтней зноў,
Атручаныя дроцікі ўзьвіваюцца
Ў руках адважных дзікуноў...
Рыгор Барадулін
ВОСІП МАНДЭЛЬШТАМ
Беспрытульны, як восеньскі вецер,
Клаў у дзьверы даверу ксты.
І ў раку шанцаваньня венцер
Ставіў
І выцягваў пусты.
І бядачыў, і бачыў зоры
Там,
Дзе бачылі вугалі.
Утрапёны,
На радасьць хворы
Слухаў,
Як завірухі гулі.
Гналі, мучылі, зьневажалі,
І на неба саслалі.
Там
Можа, будзе боскага жалю
І павагі варт
Мандэльштам...
