СЛОЎНІК ПАНЯЦЬЦЯЎ
§ 3. Пра гаспадарчую неабходнасьць і эканамічную мэтазгоднасьць.
Мы з маім знаёмым N любім пагодным дзяньком пахаджаць вакол нашага мікрараёну. Падчас гэткіх праходак мы вядзем зацікаўлены дыялёг. Убачыўшы нейкіх спрытных маладзёнаў у вялікім самаходзе маркі «Форд», мой спадарожнік са скрухай у голасе адзначае: «Ну, хіба яны разумнейшыя за мяне — дык чаму ж яны маюць машыну, а я не?» Пасьля невялікай паўзы мне даводзіцца неадкладна рэагаваць: «Відаць, тут загваздка не ў мазгох, а ў празе жыцьця — менавіта своеасаблівая вітальнасьць вызначае гэткую лінію іхных паводзінаў».
Беларусы ў сваёй масе неабыякава ставяцца да вырабаў-вынікаў індустрыйнай культуры. Ім падабаюцца буйнатанажныя аўтамабілі, іх вабяць коміны прадпрыемстваў агульнарэспубліканскага падпарадкаваньня і пахі вялікіх гарадоў. Новы час прыносіць новыя замілаваньні: рэдкі беларус устаіць перад вялікім патрыманым аўтамабілем нямецкай або японскай вытворчасьці.
Раскрыўшы якую-небудзь беларускую газэту, мы пабачым на яе старонках сымбалічнае адлюстраваньне гэтай неабыякавасьці. «Нарошчваць тэмпы вытворчасьці калійных угнаеньняў — надзённая патрэба сёньняшняга дня», «Пасьля непрацяглага спыненьня зноў запрацаваў канвэер МТЗ — флягману беларуска-расейскай інтэграцыі», «Дваццаць рабочых Менскага заводу колавых цягачоў за выпуск ня маючай у сусьветным маштабе аналягаў прадукцыі былі ўзнагароджаныя прэзыдэнтам Расейскай Фэдэрацыі», «Вырабы Жыткавіцкага маторабудаўнічага заводу карыстаюцца ўсё большым попытам».
Афіцыйныя сродкі масавай інфармацыі па старой традыцыі бурна асьвятляюць падзеі, зьвязаныя з «народнай гаспадаркай», і традыцыйна змаўкаюць, калі гаворка заходзіць пра стан мовы і культуры тытульнай нацыі (паняцьце культуры ўсё часьцей асацыюецца ў іх з гастролямі заежджых расейскіх тэатральных трупаў). Сапраўды, чаго вартая гэтая мова перад абліччам нечуванага эканамічнага росту і аднаўленьня адзінай эканамічнай прасторы?
Гіпэртрафія індустрыі плянамерна насаджалася ў Беларусі — перадусім як эфэктыўны сродак русіфікацыі, прывязкі ўскраіны да цэнтру. Імпэрскія ідэолягі нэакаляніялізму ніколі не цураліся нігілісцкага душку. Для іх абароназдольнасьць «радзімы», яе «эканамічная бясьпека» заўсёды былі катэгорыямі найвышэйшымі, у параўнаньні зь якімі нейкая «ўскраінная» традыцыйная культура блякла й губляла хоць які сэнс і значэньне. Вірус гэтага імпэрскага нігілізму надзейна перахоўваецца людзьмі ў белых халатах ажно дагэтуль: беспамылковым сьведчаньнем гэтага зьяўляецца так і непераадоленая тэндэнцыя мысьліць у тэрмінах «гаспадарчай неабходнасьці» і «эканамічнай мэтазгоднасьці».
У чыіх інтарэсах захоўваць такі стан рэчаў — з аднаго боку, вульгарна абагаўляць буйную прамысловасьць, падпарадкаваную дзяржаве, бачачы ў ёй заруку будучай стабільнасьці, а з другога — брудна таптаць нагамі мову, нягледзячы на тое, што яна, у адрозьненьне ад прамысловасьці, зьяўляецца калектыўным творам дзясяткаў пакаленьняў беларусаў, думаецца, тлумачыць ня трэба.
Вось так і жывем: чужымі нацыянальнымі інтарэсамі.
Валерка Булгакаў
