Дыскамфорт ад чысьціні
Чым часьцей я пераяжджаю нашу паўночна-заходнюю мяжу, тым болей пераконваюся, што «Захад» — гэта паняцьце не геаграфiчнае. Беларускi горад Вiльня зьмяняе сваё аблiчча штодня. Яшчэ ўчора абшарпаная камянiчка набывае раптам выгляд цалкам рэспэктабэльнага асабнячка. Некалi звычайны гастраном з марожаным мясам ператварыўся ў чысьцюткi супэрмаркет, залiты сьвятлом i поўны прыгожых тавараў. Вокны старых дамоў патроху апранаюцца ў белыя рамы шклопакетаў... Але вось загадка. Чым чысьцей i прыгажэй становiцца знаёмы горад, тым большы асабіста я адчуваю дыскамфорт. Чаму?
Мне згадваецца Максiм Гарэцкi. «Праяжджалi мы пустое мястэчка. На культуру завiдасьць паглядзець! I жаль бярэ за сэрца, што Беларусь, у параўнаньнi, дзiкая-дзiкая!» Пiсьменьнiк пiсаў гэта ў аповесьцi «На iмпэрыялiстычнай вайне» пра Прусiю, дзе яму давялося ваяваць. Тады яшчэ нашы людзi ня ведалi слова «сацыялiзм». Яшчэ далёка было да продразьвёрстак i калгасаў. Яшчэ не прыдумалi тэрмiн «жалезная заслона». Хоць яна iснавала ўжо тады. Падзяляючы адзiны кантынэнт на дзьве абсалютна непадобныя часткi. У адной стрэхi пад дахоўкаю, у другой — пад саломаю, там — чыстыя хаткi, тут — хлявы, у iх — культура, у нас... Адказ дае бацька галоўнага героя: «Мы так, як тыя сьвiньнi, увесь век у балоце жыць будзем... Мы, сынок, не паны i не жыды, каб кожнаму пад нос талерачку падстаўляць... Мы з аднае мiскi дастанем, абы даваў бог што даставаць...»
Падобна, што гэтая рэплiка занатаваная з жывога голасу. Бо ў Беларусі яе часта можна пачуць і сёньня.
Зьміцер Бартосік
