мова — 2000
Слоўнік «Нашай Нівы»
Скончыўшы на 99,9% працу па стварэньні партугальска-беларускага слоўнічка, я сутыкнуўся з тым, што ня маю беларускага адпаведніка для banda disenhada, францускі адпаведнік la bande dessinee, г.зн. сэрыя малюнкаў, разьмешчаных лінейна ў выглядзе стужкі, комікс. Калі хто мае ўдалы варыянт, дык хай мне яго паведаміць.
Гэта я да таго, што сапраўды востра існуе праблема перадачы шэрагу паняцьцяў пабеларуску. (Пісаць «па-беларуску» праз злучок ня мае сэнсу, усё роўна гэта прыслоўе, дык ашчадней і прасьцей пісаць яго разам.)
Учора я быў у сельсавеце, і сакратарка мне пажалілася, што даведкі пра сьмерць трэба выпісваць пабеларуску, а дахтуры спрэс пішуць свае даведкі парасейску. Між тым адмысловага мэдычнага слоўніка няма, і яна мусіць карыстацца — тутака яна выняла з-пад стала — расейска-беларускім слоўнікам нябожчыка Грабчыкава. (Слоўнік хоць і дыфэрэнцыйны, але добры, гэта зазначу, каб пахваліць аўтара.) І гэтая праблема, такім чынам, існуе па ўсёй нацыянальнай тэрыторыі.
На балонках — і выкапаюць жа слова! — maledetti nazionalisti! — слаўнай высокапатрыятычнай газэткі «Наша слова» рэгулярна зьяўляюцца артыкулы наконт расейшчыны ў моўнай практыцы і ў слоўніках. То я вось што скажу (прабачайце, людзі добрыя!): нашыя лінгвісты-лексыкографы ўсё шчэ пад чарамі расейскай лексыкаграфіі. Нават слоўнік называюць «тлумачальны», хоць гэта ніякі не «тлумачальны», а проста слоўнік мовы. Таму найпільнейшая задача нацыяналістычных лексыкографаў — пасьля добрай граматыкі беларускай мовы!!! — даць сучасны слоўнік сучаснай беларускай мовы ў хоць бы — і нават пажадана!!! — у адным томе, словаў гэтак тысяч на 50—60.
Пасьля той том можна мадыфікаваць для розных катэгорыяў навучэнцаў, службоўцаў і нават для забаўляльнага чытаньня. Гартаньне і прагляд добрага слоўніка — гэта такая асалода!
Трэба прайсьці брытваю Акама па ўсім корпусе беларускай лексыкаграфіі.
Дзе сілы і сродкі?
Гіганцкі оксфардзкі слоўнік ангельскай мовы быў складзены пераважна самахвотнымі. Для невялікага штату экспэртаў і кансультантаў сродкі знайсьці можна. Але справа гэта павінна быць распачата неадкладна.
Калі б за гэтую высакародную справу ўзялася «НН», то і слоўнік мог бы атрымаць назоў Слоўнік «Нашай Нівы». Раз вы «першая» газэта, дык будзьце правафлянговымі — ці як тамака ў Судніка?! Час нам мець натуральны слоўнік нашай мовы.
Праблема шчэ палягае ў тым, што шэраг беларускіх андэграўндных і маргінальных выданьняў спрабуе ўжываць моладзевы жаргон. На вялікі жаль, гарадзкія хлопцы-выдаўцы — саматужнікі! — амаль ніколі не валодаюць добра стандартнаю беларускаю моваю, шчэ меней ведаюць жаргон. (А што ўжо казаць пра прафэсійных журналістаў, што схапілі Бога за бараду!) Вось ім і патрэбна добрая даведачная кніжка. Трэба зьбіраць і сыстэматызаваць жаргон.
Ён жа ёсьць.
Надоечы адзін начальнік сярэдняе рукі — сам чуў на свае вушы — казаў, што добра забыў (літаратурную) беларускую мову, гэта ён казаў са шкадаваньнем — але дужа любіць пачытаць тутэйшы андэграўндны нацыяналістычны лісток на беларускай мове.
Беларускае — гэта прыгожа!
Belarusian is beautiful!
Казаў ён гэта, зазначу, пабеларуску. Дык давайце ж заб’ём у звоны, як гэта робя нястомны званар беларушчыны спадар Алег Трусаў, хай Бог дасьць яму здароўя. І звон гэнага званара зусім не хаўтурны, чуяця?
Ня трэба толькі нікога пужаць тым, што няма грошай.
Што пісалі францускія студэнты ў слаўным 1968-м?
Soyez realistes, demandez l’impossible!
Во!
І яшчэ: існуе праблема падачы беларускіх тапонімаў на эўрапейскіх мовах. Робячы дадатак да невялічкага беларуска-нямецкага слоўнічка, зноў пераканаўся, што на нямецкіх картах усё пададзена з расейскай.
То мо варта было б зрабіць па гэтай праблеме сэмінар, канфэрэнцыю, сымпозіюм, кангрэс. Меней аніяк нельга. Але хацелася б пачуць меркаваньне сп. пасла Пётры Садоўскага, ня ведаю, як зь ім скантактаваць.
«Прабоіч» — так называлі ў нас востры жалезны шпень, якім прабівалі дзіркі ў блясе, абручах. То мо так можна назваць і прыладу для прабіваньня дзірак у паперы. А то дзірка + кол?! А «кампосьцер»? Што гэта за слова такое!?
Як звычайна, Жыве Беларусь!
З нацыяналістычным прывітаньнем, Мікола Бусел
P.S. Ці будзе калі факсымільнае выданьне «НН» за 1906—15? Здаецца, было, але мне не пашчасьціла. А хочацца мець.
