25 САКАВІКА:
СВАЯ НАША ГІСТОРЫЯ
10 гадоў таму на 25-га сакавіка ў Беларусі зьявілася газэта, назва якой урэшце стала назваю сьвята — «Дзень Волі». За гэты час шмат чаго зьмянілася ў нас і вакол нас, але старонкі таго «Дня Волі» не пажоўклі — ці то папера папалася адмысловая, ці то зьмест таго сьвяточнага нумару яшчэ рана сьпісваць у архіў. Тры ўстаўныя граматы БНР, гістарычныя экскурсы Анатоля Сідарэвіча і Генадзя Сагановіча, эсэ Ўладзімера Арлова «Незалежнасьць — гэта...», якое пасьля шматкроць на розных мовах будуць перадрукоўваць іншыя выданьні ў розных краінах.
«Дзень Волі» стаў знакам прыкметнае зьявы таго часу — адыходу інтэлігенцыі ад БНФ. Амаль усе ініцыятары новага праекту фактычна «адкалоліся» ад «Навінаў» Фронту, у якіх супрацоўнічалі дагэтуль. Новая партыйнасьць выглядала часам навязьліва, асабліва ў газэтнай справе. Такім чынам, «Дзень Волі», а сьледам за ім газэта «Свабода» адразу сталі канкурэнтамі «Навінаў БНФ». «Навіны» неўзабаве зьніклі, «Свабода» ж наадварот — набірала абароты і праіснавала амаль да нашага часу. Пакуль не пачала губляць прынцыпы. Выглядае, што інтэлігенцыі, якая пакінула Фронт, не хапіла якраз партыйнасьці або, дакладней, самастойнасьці — цьвёрдасьці гэтых самых прынцыпаў. Спачатку ў «Свабодзе» зьявілася расейская мова, потым беларуская з клясычнага правапісу была пераведзеная на наркамаўку і — пайшло-паехала. Калі «Свабоду» закрылі, у рэдакцыі ўжо не было ўнутранага поклічу выходзіць, ня гледзячы ні на што. Той покліч, зь якім выдаваўся «Дзень Волі», быў страчаны.
За мінулыя 10 гадоў стала шматкроць болей сьвядомых носьбітаў беларушчыны. Між іншым, беларусізацыя апошняга Маршу Свабоды дазваляе прагназаваць, што нас чакаюць цікавыя якасныя зьмены. Але пра адну такую зьмену можна гаварыць ужо сёньня. Колісь 25 сакавіка ўспрымалася найперш як антысавецкае або эмігранцкае ці архіўнае сьвята. Сёньня нічога гэтага ўжо няма. 25 сакавіка за гэты час набыло сваю НАШУ гісторыю і сваю НАШУ назву — Дзень Волі.
С.П.
