Дзень мовы
Ад перамогі да перамогі
У нашым дзьвюхмоўным грамадзтве чалавек або расейскамоўны або беларускамоўны — часам з рознай ступеньню агрэсіўнасьці ставіцца да іншае мовы. Натуральна, што першых болей, і беларускамоўным даводзіцца прыкладаць намаганьні, каб абараняць сваю моўную прастору.
...Сьледчы пракуратуры вядзе допыт сьведкі. Сьведка — я. Папярэджваю, што карыстаюся беларускай мовай і таму між намі могуць быць непаразуменьні. «Я знаю белорусский язык, — самаўпэўнена заяўляе сьледчы, — но протокол буду вести на русском».
Пачынае са звычайнай анкеты: прозьвішча, адрас... Урэшце даходзім да нетрадыцыйнага:
— В какой общественной организации состоите?
— ТБМ.
— Какую должность занимаете?
— Старшыня раённай арганізацыі.
Задумваецца. Потым піша: «старшина областной организации». Такім чынам, мне прызначылі воінскае званьне. Падумаў: а хто ж тады мой намесьнік — дэкан філфаку? Нібыта «сержант»?
Допыт заканчваецца. «Подпишите протокол». Не чытаючы, пішу ў канцы аркуша: «Слоў, занесеных у пратакол, я не казаў. Якасьць перакладу выклікае мае сумненьні. Дакладнасьць выказаных мною сьцьверджаньняў не гарантуецца. Можна лічыць, што з дадзеным тэкстам я незнаёмы».
Сьледчы пахмурна перачытвае прыпіску і з пакрыўджаным выглядам адкладае яе ўбок. Яму шкада дзьвюх гадзінаў дарэмна страчанага часу. Яго крыўда скіраваная не на сваю неадукаванасьць, а на маё «позёрство». Гучыць падкрэсьлена халоднае: «Вы свободны!» Апошнія словы цешаць маю душу: ад гэтага чалавека я свабодны, а вось ён ад мяне — не. Некалі ён змушаны будзе засвоіць мову. Вялікая перамога выбудоўваецца з маленькіх.
...Сход акцыянэраў унівэрмагу падыходзіў да завяршэньня. Ужо прагаласавалі і за малы памер дывідэндаў (якія могуць быць дывідэнды пры такой дзяржаўнай палітыцы?), і за склад назіральнай рады, і за іншае. Засталося апошняе пытаньне: у якой газэце даваць інфармацыю для акцыянэраў. З боку прэзыдыюму натуральная прапанова: у самай масавай газэце вобласьці «Могилёвские ведомости», органе аблвыканкаму. «Будут ли другие предложения?» — пытаньне хутчэй па інэрцыі, бо ніякіх іншых прапановаў не чакаецца. Але прапанова, як ні дзіўна, знаходзіцца. Чалавек выходзіць на трыбуну і на чыстай беларускай мове, якая вельмі мілагучна кладзецца ў вушы слухачоў, асабліва пасьля штампаванай і рвана-блытанай трасянкі папярэдніх выступоўцаў, гаворыць пра моўны падзел у грамадзтве. «І сярод акцыянэраў нашага ААТ ёсьць тыя, хто карыстаецца расейскай мовай і чытае толькі расейскамоўную прэсу, як ёсьць і тыя, хто карыстаецца беларускай мовай і чытае толькі беларускамоўную прэсу. Кожны зь іх мае на гэта аднолькавае права і аднолькава паважліва трэба ставіцца да кожнага. Таму і інфармацыю трэба даваць для адных у расейскамоўнай прэсе, для другіх — у беларускамоўнай. А беларуская газэта ў Магілёве адна — «Тыднёвік Магілёўскі». Прапаную даваць інфармацыю і туды».
Вядучая зьбянтэжаная. Яна разумее, што даваць аб’явы ў беларускую (а значыць, апазыцыйную, «бээнэфаўскую») прэсу азначае падтрымліваць гэтую прэсу, што для напалову дзяржаўнай установы аніяк немагчыма. Яна хоча запратэставаць, але раптам адчувае прыхільнасьць залі да такой прапановы. Гучаць рэплікі ў падтрымку. Людзі стаміліся засядаць, ня хочуць абмяркоўваць, прапануюць перайсьці да галасаваньня. Вядучая ня хоча скандалу ў асяродзьдзі сваіх акцыянэраў і... мабыць, нечакана для сябе прапануе падтрымаць прапанову. Яна праходзіць аднагалосна. Яшчэ адна маленькая перамога ў скарбонку вялікай.
М.Булавацкі
