Пошта рэдакцыі
Інтэграцыйныя стасункі
У нядзелю, 20 жніўня, блізка 9-е гадзіны раніцы на вайсковае летнішча 61-е зьнішчальнае авіяцыйнае дывізіі, што месьціцца ў крэсах Баранавічаў, сеў вялікавагавы лятак ІЛ-76 (EW 7876), які мусіў узяць на борт начыньне тэхнічнага кшталту й гэтаксама 30 чалавек тэхнічнага абслугоўваньня. Пасьля ён узяў шлях на вайсковы палігон Астрахань. Адтульсама ў панядзелак у тым самым кірунку сышлі два зьнішчальнікі МіГ-29 з поўным узбраеньнем. Усё гэта прымеркавана да маючых адбыцца на вышэйзгаданым палігоне супольных расейска-беларускіх вайсковых вышкалаў.
Гэткага буйнога пералёту летакоў нашыя УПС ня ведалі нават за саветамі. Пагатоў дзіўна, бо за апошні час шматкроць надараліся нараканьні ваякаў у «шалёмах» наконт дрэннага авіяначыньня й малых сродкаў на ўтрыманьне ў належным стане лётнага абсталяваньня.
Перадусім варта зацеміць, што адбываўся гэты чын у чарговыя ўгодкі сьвята ВПС Беларусі, вытрыманых, бадай, у тых самых савецкіх колерах: то бок нараканьні на суседзяў, маўляў, не адначасова «сьвяткуем» — гэта хутчэй вынятак, а так усё як мае быць: чырвоны сьцяг, чарговыя пасады і ўручаныя гадзіньнікі.
Квітнейце, нівы інтэграцыйных палеткаў — чамусьці ўсё спрэс вайсковых.
Жаўнер тэрміновае службы Ўладзімер Неслух, Баранавічы
Расейска-праваслаўны мэсіянізм
Нацыянальны мэсіянізм ёсьць уяўленьнем пра выключную блізкасьць аднаго народу да Хрыста, прызнаньне яго першынства ў Хрысьце. Істотная рыса нацыянальнага мэсіянізму — у нацыянальнай выключнасьці рэлігійнай сьвядомасьці.
Пасьля падзеньня «другога Рыму» – Канстанцінопаля, «трэці Рым» – Масква, выставіў сябе так, што ён нібыта адзіны ў сьвеце прытулак правай веры і сапраўднай набожнасьці. Нягледзячы на тое, што зараз праваслаўная царква быццам бы й бярэ актыўны ўдзел у экумэнічным руху, на самой жа справе яна лічыць Творцу сусьвету сваім уласным расейскім Богам, які нікому больш не належыць, і якога як бы ніхто й ня ведае.
Варта згадаць хаця вялікага расейскага пісьменьніка Дастаеўскага, які ставіў знак роўнасьці паміж усяленскім і праваслаўным, а на месца праваслаўнага так або інакш падстаўляў расейскае. Паводле Дастаеўскага, дык рымскі каталіцызм, кажучы яго словамі, «не Хрыста прапаведуе, а антыхрыста». Вялікі пісьменьнік сьцьвярджае, што каталіцызм у рымскай традыцыі зусім нават і ня вера, а працяг заходняй рымскай імпэрыі. Гэтым вось і вызначаецца пакліканьне Расеі — «Трэба, каб азарыўся, у адпор Захаду, наш Хрыстос, якога мы захавалі і якога яны ня ведалі». Паводле Дастаеўскага, абнаўленьне чалавецтва ў будучыні адбудзецца «адной толькі расейскай думкай, расейскім Богам і Хрыстом». Менавіта ў Расеі і нідзе больш, адбудзецца новае зьяўленьне Хрыстова. Народ расейскі — «на ўсёй зямлі адзіны народ-баганосец, закліканы абнавіць і ўратаваць сьвет імём новага Бога, — яму аднаму дадзеныя ключы жыцьця і новага слова».
Сьцьвярджэньні аб выключнасьці расейцаў і праваслаўя падхопліваў у Дастаеўскага і другі мысьляр — С.Булгакаў: «Нам, расейцам, бліжэйшы і даступнейшы менавіта наш расейскі Хрыстос, Хрыстос прыпадобнага Сэрафіма і прыпадобнага Сергія, чымся Хрыстос Бэрнарда Клервоскага альбо Кацярыны Сыенскай ці нават Францішка Асіскага».
Гэтыя вось сьцьвярджэньні, як Дастаеўскага, так і Булгакава, пярэчаць цьвярозаму сэнсу хрысьціянскага вучэньня, бо яшчэ апостал Павал на самым пачатку хрысьціянства даваў адпор гэткім меркаваньням. «Малю вас, брацьця, імем Госпада нашага Ісуса Хрыста, каб вы ўсе гаварылі адно і не было між вамі падзелу, але каб вы злучаныя былі ў адным духу і ў адных думках. Бо ад хатніх Хлоінавых стала мне вядома пра вас, браты мае, што паміж вамі ёсьць спрэчкі. Я разумею тое, што ў вас кажуць: я Паўлаў, я Аполасаў, я Кіфін, а я Хрыстоў. Хіба ж падзяліўся Хрыстос? Хіба Павал расьпяўся за вас, або ў імя Паўла вы хрысьціліся?» (1. Кар.1, 10-13).
Тое ж адказаў бы Апостал Павал і тым, хто думае, што нам бліжэй за ўсё Хрыстос сьв. Сэрафіма і Сергія. Апостал раіць усім хрысьціянам без нацыянальных адрозьненьняў злучыцца ў адных думках пра Хрыста. Сапраўды Хрыстос гуртуе вакол сябе ў адных думках і ў адным духу ўсе народы. Ён усюды, дзе зьбіраюцца двое або трое ў імя Яго. Але ж хто згуртуецца ў імя Хрыста расейскага?
Існаваньне нацыянальнага мэсіянізму магчымае толькі ў выпадку забыцьця Пяцідзясятніцы. Яна ня мела б месца, калі б апосталы праз сыходжаньне Сьвятога Духу не адмовіліся б ад сваёй блізкасьці да нацыянальнага габрэйскага мэсіянства. Два вялікія цуды зьдзейсьніліся ў Пяцідзясятніцы: па-першае, яна зацьвердзіла станоўчае пакліканьне кожнага народу праз скасаваньне натуральных межаў паміж нацыянальнасьцямі. Асноўнае адрозьненьне паміж нацыянальнасьцямі — мова — тут ня толькі не скасавалася, але атрымала вышэйшае сьцьвярджэньне і ўвасабленьне. Такім чынам, Бог церазь Пяцідзясятніцу ўзаконіў права кожнай нацыі праводзіць служэньне на сваёй роднай мове. Але мы бачым, што расейскае праваслаўе ня надта ўхваляе ўжываньня нацыянальных моваў у межах сваёй канфэсіі, такім чынам і адбываецца забыцьцё Пяцідзясятніцы.
Бог роўна ставіцца да нацыянальнасьцяў, і таму ніводзін з народаў ня мае права прэтэндаваць на самую галоўную ролю ў сьвеце, а тым больш — абвяшчаць Бога сваёй нацыянальнай уласнасьцю або сваім саюзьнікам ва ўсялякага роду нацыянальных спэкуляцыях. Царква не павінна зьяўляцца інструмэнтам насаджэньня прымусу мовы якой-небудзь адной нацыі на тэрыторыях іншых нацыяў, бо гэта ёсьць грахом.
Дыякан Антон Вахрамееў, Менск
Пазьняк і немцы
Рэдакцыя атрымала ліст нямецкага пасольства, у якім, у прыватнасьці, гаворыцца:
«Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ апублікавала 25 жніўня заяву, у якой яна ўжо другі раз неабгрунтавана і адмоўна выказваецца пра дзейнасьць у Беларусі «некаторых палітычных колаў Заходняй Эўропы, асабліва нямецкай дыпляматыі». Дакор наступны: гэтыя «палітычныя колы» падтрымліваюць «расейскую акупацыйную палітыку ў Беларусі». Гаворыцца, што гэта адбываецца, у прыватнасьці, у межах дзейнасьці Кансультатыўна-нагляднай групы АБСЭ ў Беларусі пад кіраўніцтвам нямецкага дыплямата Віка.
Пасольства Фэдэратыўнай Рэспублікі Нямеччыны ў Менску рашуча адхіляе цьверджаньні, прыведзеныя ў заяве Кансэрватыўна-хрысьціянскай партыі БНФ. Нямецкае дыпляматычнае прадстаўніцтва таксама ўважае, што заявы КХП-БНФ «уяўляюць сабой гратэскавае скажэньне рэчаіснасьці». У заяве запэўніваецца, што «дзейнасьць нямецкай дыпляматыі ў Беларусі, як і яе супольнікаў, накіравана на тое, каб садзейнічаць працэсу ўзаемапаразуменьня паміж рознымі палітычнымі сіламі і дэмакратызацыі краіны».
«Слова целам сталася…»
ХV сусьветны дзень моладзі праводзіўся ў Рыме. Беларускія каталікі таксама не абмінулі гэтай падзеі. Сотні пілігрымаў з усяе Беларусі рушылі ў Італію. Пінчукі былі сярод іх.
Цуды пачаліся на беларуска-польскай мяжы. Многія з нас упершыню ўбачылі, як «сьпіртавозы» перавозяць свой незаконны тавар празь мяжу. Назіраючы за іхнай ліхаманкавай актыўнасьцю, мы пачалі баяцца, каб колаў у цягніка не паадкручвалі.
Першы прыпынак пілігрымы зрабілі ў духоўнай сталіцы Польшчы, Чэнстахове. На аўстрыйскай мяжы мы трохі забавіліся: нашыя візы былі сапраўдныя ад 10 жніўня, а мы прыехалі на мяжу 9-га. Аўстрыйцы знайшлі не бюракратычнае выйсьце са становішча, каб і нас не трымаць лішнія гадзіны на мяжы: узялі заўтрашні штэмпэль і праштампавалі нашы пашпарты. Начавалі мы ў парафіі невялічкага мястэчка Глёгніц. Альпы зачаравалі нас. Перш чым ехаць у Рым, пабывалі мы ў Вэнэцыі і Вэроне. Вэнэцыя – прыгожае, але абадранае места (вядома, вільгаць) з прыгожымі гандоламіі ды бруднаватымі каналамі. Спаткалі там багаценькіх расейскіх шоп-турыстаў з клумкамі закупленага. Прачытаўшы беларускія надпісы ў нас на кашульках, яны давай гукаць нас: «О, беларусы, привет!» — узрадаваліся. А тыя беларусы як ішлі, так і пайшлі далей. Ніхто нават не азірнуўся.
У Вэроне жылі ў гасьцінных сем’ях.
Так дабраліся і да мэты пілігрымкі – Рыму. Два мільёны маладых людзей прыехалі ў Вечны Горад з усіх частак сьвету. Адкрыцьцё мела адбыцца на плошчы Сьвятога Пятра. На пляцы і навакольных вуліцах сабралася столькі народу, што зборыска палівалі вадой з пажарных машынаў, каб людзі ня трацілі прытомнасьці, бо сьпёка была страшная. Увечары пасьля імшы такая вялікая колькасьць народу не магла выбрацца з цэнтру Рыму безь перашкодаў. Далёка за поўнач горад быў шматлюдны, як удзень. Выходзіць з гораду да школы, дзе мы атабарыліся, прыйшлося пешшу ісьці па бясконцых рымскіх вуліцах. Мы сьцерлі ногі і, каб лягчэй было ісьці, абмывалі іх у рымскіх фантанах. Спатканьне з Папам адбылося пры канцы пілігрымкі. «І слова целам сталася і пасялілася між нас…» – такі быў дэвіз спатканьня.
Яўген Салейчук, Пінск
Крамніца, крамарка, прадавачка
Зноў хацеў бы вярнуцца да тэмы «Фэмінізацыя беларускае мовы», бо дагэтуль непасьлядоўнае выкарыстаньне — то раптам слова ў жаночым родзе, то ў мужчынскім — працягваецца й, дарэчы, ва ўсіх беларускамоўных газэтах. У «Чырвонай Змене» сустракаецца «сакратарка-рэфэрэнтка», а ў «Нашай Ніве» выключна «сакратар-рэфэрэнт». У «Звязьдзе» (19.08.2000) на адной старонцы трапіў на «касірку» (бо хто яшчэ пойдзе працаваць у будку выдаваць грошы зь вялікай адказнасьцю й мізэрным заробкам, як не жанчына?) і на «прадстаўніка дыпкорпусу ў Мурманску Галіну Сьнягоўскую». Як бачна, ва ўсіх выпадках мелася на ўвазе жанчына, але ўлічваючы традыцыю падзяленьня працы на прэстыжную й ня надта (мужчынскую/жаночую), застаецца дзейсным патрыярхальны моўны стэрэатып.
Здаецца, Галіна Сьнягоўская можа быць прадстаўніцай дыпкорпусу ў Мурманску альбо жанчына ўсё яшчэ не чалавек? Калі мы імкнемся да дэмакратызацыі грамадзтва, трэба паважаць найперш асобу, а не пасаду ці прафэсію. Што тычыцца цікавай заўвагі сп. Вячкі Васілёнка зь Менску наконт назвы жанчыны, якая працуе ў краме, дык трэба згадзіцца, што ад слова «магазіншчыца» ці «прадаўшчыца» сапраўды разьвіваецца галавакружэньне. Беларуская мова нават у самых складаных, далікатных выпадках дэманструе ўнівэрсалісцкі характар, не абыходзячы ўвагай ані жанчынаў, ані мужчынаў.
Можна назваць жанчыну, якая працуе ў краме, па-першае, прадавачкай, па-другое — крамніцай, па-трэцяе — крамаркай.
Хаця ў народзе кажуць: «Хоць гаршком, абы ня ў печ», а ўсё ж такі ад нас залежыць, якое слова зойме месца ў слоўніках і нашай гаворцы.
Уладзіслаў Гарбацкі,
Віцебск
