Алесь Чобат
Чатыры словы да Чэслава Мілаша
Тут зіма заўсёды. Зіму называюць вечнай —
бо ня хочуць лета. Бо лета лішнім бывае.
Тут сьмяюцца толькі з таго, што ёсьць чалавечнасьць.
І ўсё гэта клічуць… радзімай. Ці родным Краем.
Чэслаў, мы з табой два кавалкі з кавалку мяса.
Нас парэзаў той, хто нашы Крэсы парэзаў.
А мне кажуць, кавалку, каб я хоць неяк трымаўся.
Бо хоць нехта мае застацца на гэтых крэсах.
Але што я тут маю мець? І чаго трымацца?
Бо — якога такога народу?! Якога Краю?!
Бо мяне ў беларусы — адрэзалі. Як цябе ў палякі.
І ўся розьніца, што ты зьехаў — а я месца ня маю.
Бо ты зьехаў там, дзе хоць кнігі ляжаць у сховах,
а на Крэсах ляжаць у сховах ня кнігі — макулятура.
Бо на Крэсах нас маюць ня ў сховах. Але ў аковах.
Бо на Крэсах жыве не культура —
але ўпраўленьне культуры.
Таму добра, што выехаў ты, дзякуй Богу!
І жывым застаўся. І нават назад вярнуўся.
Але дарога вяртаньня — то не выгнаньня дарога.
Бо паехаць часам магчыма. Але няма дзе вярнуцца.
А мяне ня выгналі. І на месцы яшчэ не забілі.
Пратаколаў допытаў перад Страшным Судом
пакласьці — ня маю.
Мяне проста ў спакоі пакінулі. І бацькамі спавілі.
І жыву цяпер. Дакладней, ужо дажываю…
Ты мне скажаш — гэта ня сьмерць. А я ведаю тое.
Сьмерць ня ў нашай сьмерці. Бо сьмерць у нашым спакоі.
У Бяскрайі нашым. Якое завецца Краем.
Тут інакш ня будзе. Бо людзі другімі ня будуць.
Бо зямля застанецца такой, як была заўсёды.
І ўсе праўнукі — так, як прадзеды! —
сваю душу забудуць.
Бо яны, як прадзеды, у той вёсцы будуць заўсёды.
Мне цяпер бяда — неяк дабрацца да Бэрклі.
Але як адсюль уцячы: бо куды, і хто мяне просіць?!
Мне няма дзе жыць. Мне няма дзе нават памерці.
Мая маці жывога са Скідля мяне выносіць.
Пахавай мяне там, дзе нядорага гэта будзе.
Бо зямлю пад магіламі ня кліча ніхто радзімай.
А хоць спаляць мяне! І разьвеюць — як тыя індусы…
Чым той вецер горшы за дождж з падтутэйшай глінай?
II.
Я пішу да цябе так проста, як пішуць да брата.
Не старэйшага, меншага — а такога, які разумее.
Наша з табой Беларусь — то дэтэктар хлусьні і дэтэктар праўды.
І дэтэктар робіць… Што ў сьпёку, а што ў завею.
Тут відаць адразу, каго куды высялялі.
Чаго хоча народ. Яго войска. Яго прафэсура.
Яго простыя людзі — і работнікі, і сяляне.
Дзе ідуць — ці стаяць? — іх палітыка і культура.
Тут Эўропа можа зрабіць для сябе заказьнік:
да краёў разьліць Белавескую Пушчу з зубрамі
і сваім студэнткам на экскурсіях нас паказваць:
вось, маўляў, гэтаксама магло быць і з вамі…
Але — каб зразумець! — то ў тым эўрапейскім музэі
трэба быць не студэнтам, а прыбітым вісець на сьценцы…
Бальшавік, каб ня віснуць, уцёк — бо ён разумее.
І цяпер у кожнай сукенцы безь яго аж гараць два каленцы.
III.
Але тут не заказьнік будзе, а проста пустка.
З Крэсаў зробяць мяжу кілямэтраў шэсьцьсот шырынёю.
Сьвет цяпер — як кавалак… шагрэневай скуры.
Сьвет сьціскаецца — быццам гадзюка зімою.
Бо прайшло пакаленьне падарожжаў і войнаў.
А прыйшло пакаленьне пэнсіянэраў.
І таму Беларусь зрабілася вольнай…
Зь ёй рабі, што хочаш. Але — каб хто ды ведаў…
IV.
Ты мне скажаш: дзе цяпер беларусы?
Беларусы — тут. І ў тым цэлы клопат.
Бо жывуць — як да сьмерці. Нават ня хлусяць:
Мы жыцьцё пражылі. А дзеці як хочуць…
Тая вёска так хацела паехаць
з тае вёскі, хатаў, палёў і даляў,
што паехала ўрэшце — і так і едзе,
і чакае часу, як на вакзале.
Бог ня страшны. Хоць страшны. Баяцца людзі.
Бо ў Эвангельлі сказана — ясьней не бывае:
«той, хто мае, таму і дадзена будзе,
а таму адымецца, хто нічога ня мае».
І на тым прабач мне ліст або споведзь,
бо сам ведаеш — часам з кожным бывае:
церпіш, церпіш, а потым прыйдзе і пойдзе…
Будзь здаровы. А Край і так датрывае.
2000, жнівень
