Уладзімер Арлоў
Задніца Эўропы
Вас прыкладна шасьцёра.
Вы стаіцё на вышыні кілямэтру над роўнем мора. Далёка ўнізе — белыя дамы й чырвоныя дахі вёскі Леўкара, дзе некалі жлукціў віно і займаўся любоўю зь мясцовымі юнакамі Мікелянджэлё Буанароці, што вандраваў тут у пошуках знакамітых кіпрыйскіх карункаў.
Вы — гэта:
ты сам, натхнёны горнымі краявідамі і літрам чырвоненькага;
прафэсар Маскоўскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту Яша, які мае пэўныя праблемы з вэстыбулярным апаратам;
адстаўны цыркавы артыст, а цяпер філёзаф Віктар, муж маскоўскай пісьменьніцы, дзякуючы якой ён у часы СССР аб’езьдзіў Піцунду, Кактэбэль і ўсе астатнія гэтак званыя дамы творчасьці, дзе амаль заўсёды меў магчымасьць выпіць зь беларускім пісьменьнікам Алесем Асташонкам, што колькі гадоў таму зьнік зь Беларусі, але не з айчыннай літаратуры;
Дзіма, маладая акулярыстая асоба неакрэсьленае прафэсіі, таксама з Масквы, падобная, зрэшты, да галоўнага героя аповесьці братоў Стругацкіх “Панядзелак пачынаецца ў суботу”;
Дзімаў прыяцель пецярбуржац Саша, мядзьведзеватае дабрадушнае стварэньне, якое ведае пра нетрадыцыйную сэксуальную арыентацыю Мікелянджэлё (як і пра тое, што генію эпохі Рэнэсансу надаралася наймаць кілераў, каб атрымаць выгодную замову), якое пяшчотна абдымае Дзіму і чамусьці лічыць патрэбным паведаміць нам, як учора яны хадзілі здымаць “девочку” (аповед гучыць абсалютна непераканаўча; гэтаксама паэт Анатоль Сыс, прыкладам, мог бы распавядаць, што гідзіцца гарэлкі);
ваш камандзір, кіроўца “джыпу” і праваднік Жора, што нарадзіўся ў Растове-на-Доне, але ўжо адслужыў у кіпрыйскім войску, далікатна кажучы, ня любіць туркаў і добра вывучыў старажытную гісторыю і культуру сваёй другой радзімы, у прыватнасьці, ведае, што ўсе чатыры кананічныя эвангельлі напісаў тутэйшы кіпрыйскі чалавек, якога так і клікалі — Эвангэлёс.
Прафэсар Яша трымаецца думкі, што эвангелістаў было ўсё ж чатыры, прычым усе яны чамусьці аказаліся габрэямі. Цэлую дарогу ваш старэйшы маскоўскі сябар дыскутаваў з Жорам, які ў якасьці контрааргумэнтаў выбіраў штораз круцейшыя ды небясьпечнейшыя віражы, пад’ёмы й спускі. У прафэсара Яшы застаецца апошні аргумэнт. З бледнай прабачліваю ўсьмешкай ён перагінаецца цераз парапэт аўтастаянкі і ванітуе на навакольныя кактусы і на апанаваную турыстамі вёску Леўкара.
Жора мэлянхалічна зрывае дзікую горную кветку і ўскладае яе да двух мармуровых помнікаў партызанам, расстраляным напрыканцы 50-х гадоў праклятымі ангельскімі калянізатарамі.
Ты думаеш пра пэрспэктывы айчыннага партызанскага руху ў ХХІ стагодзьдзі.
Прафэсар Яша зноў ванітуе на вёску, камяні якой памятаюць Мікелянджэлё і гарачае перарывістае дыханьне ягоных каханкаў.
Дзіма з Сашам абдымаюцца, і табе робіцца за іх радасна.
Філёзаф Віктар прапануе дабавіць.
Жора крыху зьдзіўлены. Жора памятае, што на абедзе ў вясковай тавэрне Віктар ужо прыняў на грудзі найменей два літровыя збанкі.
Адрозна ад віна, якое ў той тавэрне турыстам дазваляецца піць дасхочу, мяса ў вінным соўсе з каляндрай вам падалі роўна 18 кавалкаў, зь якіх філёзаф паклаў сабе адразу сем, пасьля чаго запатрабаваў дабаўкі. Ты ўявіў, як Віктар выпіваў з Алесем Асташонкам і зь нечалавечым апэтытам зьядаў Алесеву закусь, і ў табе закіпела крыўда за беларускую літаратуру.
Тым часам разнэрваваны гаспадар прынёс латушку зь яшчэ пяцьцю кавалкамі. Філёзаф задуменна пацягнуў латушку да сябе, аднак ягоны цыркавы спрыт быў ужо ў мінулым, і ты, дробязны, злапамятлівы, але справядлівы, адабраў у расейскага брата мяса і падзяліў яго паміж едакамі не па-брацку, а пароўну.
Прафэсар Яша трэці раз ванітуе на маляўнічы краявід нечым памаранчавым.
Філёзаф Віктар з надзеяю глядзіць на цябе, бо ведае, што запасьлівы беларускі брат прыхаваў з узьбярэжжа пару літраў віна.
Саша зь Дзімам засьцілаюць камяні газэтай. Гэта кіпрыйскі расейскамоўны тыднёвік, які называецца проста “Попка”. На першай літары лягатыпу сядзіць гэтая самая гаваркая птушка, якую некаторыя нашыя грамацеі мянуюць “папугаем” (завецца ж яна на не сапсаванай расейшчынаю беларускай мове чыюком). Але ня ўсё так адназначна, бо побач з чыюком прысутнічае і самая сапраўдная, вельмі нават неблагая попка, хоць, на тваё беларускае вока, зусім не такая дасканалая й спакусьлівая, як тыя, што надзвычай часта трапляюцца ў нашым нацыянальным кантэксьце.
Нават вельмі павярхоўнае знаёмства са зьместам “Попки” паміж шклянкамі чырвоненькага нараджае ў тваім сэрцы трывогу за будучыню братняга Кіпру. Выяўляецца, што ўва ўсіх гарадах краіны ўжо ёсьць расейскія школы; што і ў самай задрыпанай вёсцы можна глядзець ОРТ, РТР, НТВ, ТВ-6, ТНТ, ТВ-Центр, НТВ-“Боевик”, “Мир кино” і “Наше кино”; што ўва ўсіх шапіках Кіпру прадаецца кніга “русского писателя-киприота” Валянціна Іванова “Апошні рэйс фюрэра” (Іваноў сустрэў на Кіпры чалавека, які разам з Гітлерам і Борманам у апошні момант саскочыў на лятучай талерцы з райхсканцылярыі ў захмарную гімалайскую Шамбалу); што “монах 36 лет, женат, очень мужественный, благородный, умеющий нежно обращаться с женским полом, хочет познакомиться со стройной, замужней и с хорошими манерами женщиной для страстных эротических моментов, тел. в Никосии 20469” etc., etc...
Прафэсар Яша, глыбока дыхаючы, шпацыруе ўсьцяж парапэту.
Філёзаф Віктар вырашае на ўсялякі выпадак удакладніць, як правільна: Алесь Асташонак ці Алесь Паташонак.
Дзіма апавядае показку пра тое, як, сустрэўшы ў лесе Чырвоную Шапачку і высьветліўшы, што тая нясе бабулі загорнутыя ў паперу піражкі, Шэры Воўк запатрабаваў неадкладна аддаць яму паперку; апавядае і пад замілаваным Сашавым позіркам грацыёзна выцягвае з-пад пакетаў зь віном частку “Попки”.
Ваш камандзір Жора шэптам лаецца матам, што ўвайшоў у ягоную сьвядомасьць дзякуючы растоўскай маме і суроваму тату — вэтэрану змаганьня за незалежнасьць, якога кіпрыйскія падпольшчыкі некалі пад кулямі праклятых ангельскіх прыгнятальнікаў пасадзілі на рыбацкі баркас і са скупой мужчынскай сьлязінай выправілі па навуку ў вялікую і магутную краіну Саветаў, дзе яго навучылі піць “вогненную ваду”, брыдка лаяцца і спакушаць растоўскіх цнатлівак. (Хоць нехта й мяркуе, што “растоўская цнатліўка” — гэта аксюмаран, але, напэўна, тады, у савецкія часы, калі ў нас не было сэксу, цнатліўкі бераглі й пялегавалі свой найвялікшы скарб дзеля кіпрыйскіх патрыётаў нават у Растове-на-Доне, які Жора непатрыятычна называе Растовам-на-дне.)
Жора мацюкаецца, бо наперадзе ў праграме вашага аднадзённага сафары яшчэ наведваньне віннага заводу й вадаспаду на вышыні 1650 мэтраў над роўнем Міжземнага мора.
…Візыт на вінны завод, асабліва падзеі пасьля дэгустацыі, ты ўспамінаеш фрагмэнтарна. Усё гэта нагадвае дзіцячы калейдаскоп са сьветлых і цёмных шкельцаў. Напрыклад, ты выразна памятаеш, як у размове з паарлелым пасьля ванітаў прафэсарам Яшам ты выкрываў расейскага калегу Фаменку ў тым, што той зусім не з навуковых пазыцыяў адмаўляе існаваньне ў расейцаў мангола-татарскага прыгнёту, затое табе ані не зразумела, як у тваім заплечніку апынуліся дзьве новыя пляшкі чырвонага, што надзвычай прыдаліся на вадаспадзе, дзе тэмпэратура вады не падымаецца вышэй за 7°C, але ж Дзіма пра гэта ня ведае і прагне яшчэ болей спадабацца мядзьведзю Сашу і таму з жыцьцярадасным ёкатам “Е…ть в рот!” скача пад ледзяны струмень ува ўсёй экіпіроўцы ўлучна з мабільнікам. Ты цудоўна памятаеш, як вы, быццам фэдэралы-выведнікі — Хатаба й Басаева, шукалі ў навакольлі вадаспаду WC, аднак ніяк ня можаш узгадаць, як вам удалося з годнасьцю выйсьці з гэтае, такой знаёмай з жыцьця ў РБ, сытуацыі.
Потым прыроду й сьведамасьць агортваюць густыя паўднёвыя прыцемкі, ад якіх цябе ратуе кароткі асьвяжальны сон дзесьці паміж Пафосам і Лімасолам.
Тым самым Пафосам, дзе некалі выйшла з марское пены Афрадыта, якую, як сьведчыць паданьне, мясцовыя пастухі, не валаводзячыся, пазнаёмілі зь зямнымі рэаліямі, пазбавіўшы нявіннасьці проста на прыбярэжным жвіры.
І тым самым Лімасолам, дзе кароль Рычард Ільвінае Сэрца, заваяваўшы Кіпр, вянчаўся з Бэрэнгарыяй Наварскай і дзе прытомленыя крыжовымі паходамі рыцары заняліся вырабам разрэклямаванага дэсэртнага віна “Камандарыя”, якое жыхарам нашых шыротаў ты зусім не рэкамэндаваў бы.
Твой глыбокі й здаровы сон, у якім мільгане цалкам цьвярозая думка, што — каб нарадзіцца на Кіпры — Афрадыта забрала прыгажосьць ува ўсіх тутэйшых жанчын, гэты сьветлы жыцьцясьцьвярджальны сон, дзе таксама будзе месца подзьвігу, трагічна перапыніць філёзаф Віктар, які на крутым павароце зваліцца на цябе разам з прафэсарам Яшам, што, на шчасьце, абванітаваўшы старажытную вёску Леўкара, ужо анічога ня піў і ня еў.
Далей табе давядзецца, як казаў твой маёр у Савецкай Арміі, “борствовать”, абмацваючы падбітае вока і краем вуха прыслухоўваючыся да разважаньня філёзафа-артыста, якому вяла пярэчыць зьняможаны прафэсар МДУ, што чамусьці дагэтуль ня зьехаў у родныя палестыны, якія зараз знаходзяцца ўсяго за нейкую сотню кілямэтраў і, хочацца верыць, уладна клічуць яго.
Але пакрысе сэнс сылягізмаў чалавека, што неаднаразова выпіваў з А.Асташонкам, даходзіць да цябе, і ты канчаткова прачынаешся, нібы певень на дзіркатай курасадні, на якую раптам абрынулася залева. Рэч у тым, што ты чуеш пра гістарычную неабходнасьць замачыць дзесяцігадовага чачэнскага хлопчыка, які з-за вугла страляе ў фэдэралаў з аўтамату Калашнікава. Хлопчыка — няхай сабе ён і застаўся старэйшым мужчынам у сям’і, бо астатніх ужо замачылі — трэба пусьціць у расход не з прычыны банальнае помсты за тых, каго журналіст П.Шарамет называе “нашими ребятами”, а — дзеля пашырэньня арэалу эўрапейскай культуры.
Ты ўдакладняеш, хто ж носьбіт гэтае культуры, і маскоўскі філёзаф урачыста й ляпідарна вымаўляе: “Великая Россия”.
Ты дыпляматычна цікавішся, ці трэба ягоныя словы разумець так, што Расея — частка Эўропы, і чуеш абураны адказ: маўляў, а што ж гэта такое, калі не фарпост Эўропы на мяжы азіяцкага сьвету, куды яны, нашыя расейскія братаны, нястомна, на танках, артылерыйскіх ляфэтах і самалётах-бамбавальніках валакуць заваёвы эўрапейскае цывілізацыі.
Маскоўскі філёзаф чамусьці мае сумнеў, што пераканаў цябе, і таму пагрозьліва перапытвае, а што ж такое Расея, па-твойму. Ты — чалавек абачлівы, і таму, з улікам таго, што братаноў (без уліку прафэсара Яшы) трое на аднаго, зьбіраеш у кулак усю сваю добрасуседзкую сымпатыю, высьпеленую за стагодзьдзі ціхамірнага суіснаваньня вашых народаў. Зважаючы на варункі, ты здольны пайсьці на тое, каб назваць Расею часткаю Эўропы, але твая гатоўнасьць да разумных кампрамісаў таксама мае свой арэал, і ты ляяльна адказваеш, што так, іхняя радзіма — частка Эўропы, а менавіта — ейная задніца.
“Что ты сказал?” — раве філёзаф Віктар. “Вонючая задница Европы”, — удакладняеш ты і талерантна сьціскаеш у руцэ бутэльку, трымаючы яе за рыльца. “Совершенно верно”, — нечакана прачнуўшыся, пацьвярджае пецярбуржац Саша, пяшчотна абдымаючы мокрага да ніткі Дзіму.
“Как ты можешь, ты же писатель, — абвяла кажа філёзаф. — Еще и вонючая…”
Ты міралюбна супакойваеш маскоўскага братана ў тым духу, што задніца — гэта жыцьцёва неабходны орган любога нармальнага арганізму, бо бяз задніцы чалавек ня можа існаваць гэтаксама, як і без галавы, а часам задніца, або, па-беларуску, срака, бывае нават больш актуальнай за галаву (да прыкладу, славуты вершнік без галавы, дзякуючы наяўнасьці сракі, выдатна трымаўся ў сядле, а калі б меў першы орган, але ня меў другога, Майн Рыд проста не напісаў бы свайго раману). Ну а што сьмярдзючая, дык на тое яна і срака. Такая ўжо ў яе функцыя, што нават у самой Афрадыты яна наўрад ці пахла амброзіяй.
Філёзаф даволі неспадзявана ўгамоўваецца і яшчэ болей неспадзявана паведамляе, што па маці ён — габрэй. Ты адкладаеш убок зброю інтэлігента — бутэльку і ўголас прыгадваеш радкі габрэйскага савецкага паэта Арона Вяргеліса:
В твоей крови слиянье двух кровей,
Огонь ее от матери твоей…
“Совершенно верно”, — бадзёра пацьвярджае Саша.
У цябе яшчэ засталася пляшка паўсухога чырвоненькага, каб выпіць за перамогу сусьветнае жыда-масонскае змовы супроць Расеі. Але ты адчуваеш, што страшэнна стаміўся — быццам пражыў у “саюзнай дзяржаве” не адзін сёньняшні дзень, а цэлы год.
Табе прагнецца хутчэй дапасьці да твайго апартамэнту ў Ларнацы, побач з саборам сьвятога Лазара, дзе сьвечкі пахнуць нэктарам і пылком з матыльковых крылцаў, і выпіць сваю пляшачку з кім-небудзь, хто не пашырае арэалу эўрапейскае цывілізацыі, а тады — хуценька паспаць, каб заўтра падняцца разам з сонцам і прыйсьці на ціхі пляж, дзе пакуль няма расейскае папсы і расейскіх надпісаў і ты можаш супакоена паплаваць і, патрыятычна абстраканы пільнай ранішняю мэдузаю, выцягнуцца на сонейку, ленавата назіраючы за шматлікімі кіпрыйскімі катамі, якія традыцыйна ня ловяць мышэй, бо прывезеныя сюды дзеля паляваньня на зьмеяў, і гэтаксама ленавата пагадзіцца з Сомэрсэтам Моэмам, што поўдзень сапраўды абвастрае пачуцьці, але прытупляе розум.
Прывабленая кірыліцай на вокладцы твайго часопісу, да цябе падрулюе пляжная парачка з пытаньнем, ці не гаворыш ты па-расейску, і ты, ва ўладзе тае самае ўтульнае ленаватасьці розуму, адкажаш ім не “идите вы на…”, а “I don’t understand” і, не адыходзячы ад мора, прапусьціш праз асьмяглы арганізм шклянку чырвоненькага, што ў цябе з сабой, і ўзгадаеш Зянона, але не таго, а іншага, які нарадзіўся тут, у антычным Кітыёне, што стаяў на месцы Ларнакі, і які, пасталеўшы, заснаваў афінскую школу стоікаў.
Потым, паводле нейкай няўлоўнай асацыяцыі, на памяць усплыве аднаклясьнік, які цяпер працуе ў адміністрацыі прэзыдэнта, а калісьці, у школе, выславіўся тым, што быў перакананы, нібыта Атэла — істота ніякага роду. Ты падумаеш, што гэтае Атэла задушыла нявінную Дэздэману зусім блізка ад твайго пляжнага лежака, у Фамагусьце, куды варта было б зьезьдзіць, каб не дэмаркацыйная лінія, якая пасьля вайны 1974 году адрэзала Фамагусту ад грэцкае часткі востраву, ператварыўшы колішнюю рэзыдэнцыю вэнэцыянскіх намесьнікаў у мёртвы горад…
Пасьля чарговае шклянкі чырвоненькага порсткай жужэлкаю сьлізгане прыемная думка, што дэмаркацыйная лінія — не заўсёды зло, і на гэтай дыялектычнай выснове ты шчасьліва засьнеш пад ласкавым кастрычніцкім сонцам, паклаўшы пад голаў сьвежы нумар “Arche” і апошні нумар ужо амаль дабітай “Крыніцы”.
Табе будзе сьніцца твая далёкая радзіма, яе даверлівыя блакітныя вочы і крамяныя белыя попкі, дэмаркацыйная лінія пад Шкловам, джыпы зь вялікімі літарамі UN на менскіх вуліцах і помнік першаму прэзыдэнту, пры якім будзе стаяць ганаровая варта зь дзяўчынак у паркалёвых купальніках і нядошлых хлопчыкаў у чорных сямейных трусах. Надпіс на манумэнце будзе зроблены лацінкаю, і ты будзеш ускладаць да яго кветкі, пакутліва намагаючыся разгледзець дату пасьля працяжніку.
Лістапад, 2000
