Перадвыбарная прыватызацыя
Усеагульную занепакоенасьць выклікала інфармацыя пра гатоўнасьць Лукашэнкі перадаць пад кантроль расейскіх інвэстараў «Белшыну» і «Крыніцу». Зь іншага боку, гэта абяцае найбуйнейшыя за апошнія гады ўкладаньні ў беларускую эканоміку, што задыхаецца ад адсутнасьці інвэстыцыяў. Незалежныя эканамісты адразу зьвязалі пляны раптоўнай, без папярэдняга публічнага абмеркаваньня, прыватызацыі, з адкрытым і ўскосным фінансаваньнем выбарчай кампаніі Лукашэнкі, якая абяцае стаць для Беларусі беспрэцэдэнтнай. Мы папрасілі падзяліцца сваім бачаньнем сытуацыі Васіля Шлындзікава, былога дырэктара «Амкадору», аднаго з заснавальнікаў Аб’яднанай Грамадзянскай Партыі і лідэра камітэту «Выбар-2001» — фактычна перадвыбарнага штабу для незалежнага кандыдата ў прэзыдэнты.
Васіль Шлындзікаў: Купіць кантрольныя пакеты акцыяў нашых прадпрыемстваў могуць перш за ўсё замежныя інвэстары, у тым ліку і расейскія. Альбо гэта могуць зрабіць людзі, якія стаяць ля дзяржаўных рэсурсаў і займаюцца камэрцыяй разам з уладай — тыя, хто прадае і купляе нафту, нафтапрадукты, віно і нават яблыкі, бо, па сутнасьці, усё гэта сёньня манапалізавана дзяржавай. І камэрсантамі, якія працуюць пад патранажам улады. Яны маюць магчымасьць ужо сёньня купіць найбольш эфэктыўныя прадпрыемствы. Трэцяя група, якая прэтэндуе на ролю ўласьнікаў, — гэта найвышэйшыя мэнэджэры прадпрыемстваў. У выпадку, калі б гэтыя тры групы сумесна бралі ўдзел у прыватызацыі, разам з усім народам, — гэта было б пачаткам стварэньня дэмакратычнай дзяржавы і канкурэнтнай эканомікі. Але дырэктарат з прыходам сёньняшняга рэжыму да ўлады фактычна адхілены ад прыватызацыі. Наадварот, дзяржава спрабуе нацыяналізаваць ужо прыватызаваныя прадпрыемствы. Хаця менавіта найвышэйшыя мэнэджэры зьяўляюцца самымі эфэктыўнымі ўласьнікамі.
У выпадку прыватызацыі прадпрыемстваў “прыдворнымі” бізнэсмэнамі ствараецца алігархічная мадэль капіталізму — лацінаамэрыканская мадэль, якая рэзка падзяляе людзей на бедных і звышбагатых, робіць сацыяльную сыстэму нестабільнай і пастаянна правакуе перавароты й бунты. Калі Беларусь пойдзе гэтым шляхам, нічога добрага яе не чакае.
Калі казаць пра замежны капітал, дык, з улікам сёньняшняй сытуацыі, нашыя прадпрыемствы могуць купіць толькі расейцы. Пра заходніх інвэстараў нават гаворка ня йдзе. Калі тут ня здолеў працаваць “Форд”, тут ня здолее працаваць ніхто.
У прынцыпе, у Беларусі ўсё падрыхтавана для таго, каб можна было купіць нашыя прадпрыемствы за бясцэнак. Па-першае, самастойныя дырэктары буйных, жыцьцяздольных прадпрыемстваў мэтанакіравана замяняюцца на больш зручных, паслухмяных людзей — якраз напярэдадні прэзыдэнцкіх выбараў. З чаго б гэта раптам Феакцістава зь Беларускага мэталюргічнага камбінату хацелі зрабіць крымінальнікам? Гэта ж дырэктар савецкай фармацыі, а там выхоўвалі зусім іншыя кадры — яны ня здатныя парушыць закон. Проста мэнталітэт ня той. Наступны — Палякоў зь “Белшыны”. Не было ніякай патрэбы замяняць Палякова зараз. Альбо Калугін зь “Беларуськалію”. Навошта было яго пхаць у гэтую “палатку”? Відавочна — усё рабілася, каб пасьля вызваліць яго ад пасады генэральнага дырэктара.
Або яшчэ: навошта нам было пяць курсаў валют? Жывем жа цяпер з адным. А вось прамысловасьць, калі яе прымушалі прадаваць сваю прадукцыю па заніжаным валютным курсе, сплачвала нібыта дадатковы падатак на экспарт. З аднаго боку, дзяржава сьцьвярджае, што экспарт — гэта прыярытэт, а зь іншага — усе экспартныя прадпрыемствы абкладаюцца дадатковым аброкам. У выніку — за апошні год запазычанасьць прамысловасьці павялічылася ў 1,6 разу нават з папраўкай на інфляцыю. І гэтыя аслабленыя ў выніку пасьлядоўнай і мэтанакіраванай палітыкі прадпрыемствы лёгка купіць за бясцэнак. Так, “Белшыне” нейкі банк “Авангард” гатовы працягнуць братэрскую руку. Крыху ажывілася біржа каштоўных папераў, ідзе скупка акцыяў нашых прадпрыемстваў: “Амкадору”, “Крыніцы” — за апошнюю расейцы прапануюць 40 млн. даляраў.
— Вы зьвязваеце рост крэдыторскай запазычанасьці з абавязковым продажам валютнае выручкі па заніжаным курсе. Чаму ж сёлета, калі мы маем адзіны курс валют, сытуацыя не пачала нармалізавацца? Ці, можа, запазычанасьць вырасла не ў прадпрыемстваў-экспартэраў, а ў тых, якія працуюць на ўнутраны рынак?
— Не, у асноўным, у экспартэраў. А лепей ня робіцца таму, што сёньня паўтараецца сытуацыя 1994-95-х, калі курс быў замарожаны, а інфляцыя вялікая. Цяпер інфляцыя складае 5% у месяц. Атрымліваецца, што затраты прадпрыемства растуць на 5%, а прадукцыя прадаецца па той сама цане ў далярах. А прадпрыемства нясе страты і бяднее. І такая палітыка будзе працягвацца — прынамсі, у год выбараў, калі трэба прадэманстраваць “стабільнасьць”. А інфляцыя складзе ня пяць, а болей адсоткаў.
— Калі ўлічыць, што ўлады паставілі мэту давесьці сярэдні заробак да 100 даляраў, у колькі разоў павялічыцца запазычанасьць прадпрыемстваў за гэты год?
— Цяжка сказаць, але яшчэ разу ў паўтара — дакладна.
— Як Вы сказалі, за завод “Крыніца” гатовыя даць сорак мільёнаў. Тады як рэальны ягоны кошт складае мо чатыры мільёны даляраў. Аналітыкі “Радыё Свабода” лічаць, што расейскія бізнэсмэны проста інвэстуюць у перадвыбарчую кампанію Лукашэнкі.
— Завод можа і каштуе чатыры мільёны, можа крыху болей, але сам беларускі піўны рынак колькі каштуе? Фактычна, гэта плата за абяцаны кантроль над рынкам. Іначай ніводзін бізнэсмэн не рызыкнуў бы даваць грошы, калі б ня меў гарантыі, што будзе мець такі кантроль.
— Вы кажаце, што “прыдворныя” бізнэсмэны ўжо зараз здольныя прыватызаваць беларускія прадпрыемствы. Маецца на ўвазе, што яны маюць дастатковыя фінансавыя сродкі альбо проста дастатковыя сувязі з уладнымі структурамі?
— Некалькі чалавек маюць такія магчымасьці.
— Гэтыя некалькі — дэпутаты палаты прадстаўнікоў?
— Некаторыя зь іх насамрэч зьяўляюцца дэпутатамі палаты прадстаўнікоў.
— Ці ёсьць шанцы, што падчас прэзыдэнцкіх выбараў гэтыя людзі будуць падыгрываць ня толькі Лукашэнку, але і альтэрнатыўным кандыдатам?
— Яны людзі рацыянальныя, а рацыянальныя людзі ніколі ўсіх яек у адзін кошык не кладуць.
— Яны гатовыя падтрымаць любую кандыдатуру, якая будзе мець рэальныя шанцы, альбо ў іх ёсьць ужо нейкі свой прэтэндэнт?
— Здаецца, яны будуць падтрымліваць кандыдатуру, якая будзе мець найбольшыя шанцы. Прынамсі, я так бы рабіў на іхным месцы.
— Пасьля прэзыдэнцкіх выбараў, калі ўлада зьменіцца, ці можа краіна разьлічваць на заходнія інвэстыцыі? Альбо давядзецца, як раней, абапірацца толькі на расейскія?
— Патрэбны будзе нейкі час, каб новая ўлада прадэманстравала заходнім інвэстарам, што да нас можна ісьці, што ў нас можна ўкладаць грошы. Замежныя інвэстары адразу ня пойдуць. Хутчэй пойдзе расейскі капітал.
— Цяпер Лукашэнка робіць нейкія авансы расейскім інвэстарам, якія хочуць тут укладаць грошы. Ці мусяць кандыдаты ад апазыцыі нешта абяцаць расейскім бізнэс-структурам? Скажам, даць гарантыі банку “Авангард”, што ягоныя інтарэсы тут ня будуць закранутыя?
— Усё будзе залежаць ад таго, хто падтрымае апазыцыйнага кандыдата. Ужо сёньня ў нас шэсьць кандыдатаў — далей іх будзе болей. І кожны кандыдат шукае нейкую падтрымку. І той, хто яе дае, разумее, што не абавязкова пераможа ягоны кандыдат. Але, у любым выпадку, падтрымка на выбарах не патрабуе такіх ужо вялікіх сродкаў... Што такое пара мільёнаў даляраў, калі “капіталаўкладальнікі” разьлічваюць атрымаць ад гэтага нейкія прэфэрэнцыі ў будучыні.
— Ці можа ў Беларусі скласьціся сытуацыя, аналягічная расейскай, калі малы й сярэдні бізнэс апынецца ў руках мэнэджэраў, а буйныя прадпрыемствы нафтаапрацоўкі, мэталюргія, здабыча сыравіны — у руках алігархаў? І ці будзе гэтая сытуацыя адпавядаць нашым нацыянальным інтарэсам?
— Я б зрабіў усё, каб прадпрыемствы апынуліся ў руках мэнэджэраў, бо мэнэджэр, які верыць ва ўласнае прадпрыемства, — гэта найбольш эфэктыўны ўласьнік, ён клапоціцца пра калектыў. Наступны па эфэктыўнасьці ўласьнік — замежны. Аднак ён пра калектыў думае ў апошнюю чаргу. Галоўнае для яго — прыбытак. Найменш эфэктыўны ўласьнік — сам калектыў. Папросту, утвараецца яшчэ адзін калгас, а сытуацыя ў нашых калгасах сёньня ўсім вядомая. Калі мы хочам, каб нашая эканоміка была нацыянальнай, яе трэба перадаць ва ўласнасьць грамадзянам сваёй краіны. А гэта могуць быць толькі мэнэджэры найвышэйшага зьвяна. Аднак такія прадпрыемствы, як Трактарны або Аўтазавод, наўрад ці выратуюць у рынкавых умовах нават мэнэджэры-ўласьнікі. Іх будучыню немагчыма ўявіць без замежных інвэстараў, уваходжаньня ў транснацыянальныя карпарацыі, што вырабляюць аналягічную прадукцыю.
— А якія прадпрыемствы каманды мэнэджэраў выратуюць?
— Дрэваапрацоўку, невялікія — на 2–3 тыс. чалавек — машынабудаўнічыя заводы, станкабудаўніцтва...
— А “дзяржаватворчыя” нашыя прадпрыемствы — гарадзенскі “Азот”, «Беларуськалі», бабруйскую “Белшыну”, “Нафтан”, магілёўскае “Хімвалакно”, Жлобінскі мэталюргічны, мазырскую нафтаперапрацоўку, прадпрыемствы вайсковай прамысловасьці, — якія заўжды вызначалі кірункі разьвіцьця дзяржавы...
— Яны ніколі нічога не вызначалі й не вызначаюць. Яны такія ж бяспраўныя рабы, як і ўсе астатнія. Што вызначаў Феакцістаў? Працаваў на сваім заводзе, а зараз вымушаны зьехаць і працаваць на іншую краіну. Што вызначаў Палякоў? Ратаваў сваё прадпрыемства, калектыў. Цяпер ён не працуе. Зь імі ніхто ўвогуле ня раіцца. Калі б раіліся, гэткай прыватызацыі наагул не было б.
— Не было б курсу на збліжэньне з Расеяй?
— А што мы маем ад збліжэньня з Расеяй? Збліжацца можна з краінай больш разьвітай, якая можа табе нечым дапамагчы — напрыклад, тэхналёгіямі, фінансавымі рэсурсамі. А чым можа дапамагчы Расея нашаму Трактарнаму альбо “Гарызонту”? Тэхналягічны ўзровень там на заводах ніжэйшы, сродкаў няма, бюджэт Расеі роўны бюджэту сярэдняй эўрапейскай краіны. Галоўнае для дзяржавы — не рэалізоўваць сьлепа ідэі абсалютна некампэтэнтнага ў эканамічных пытаньнях чалавека, хай сабе й прэзыдэнта, а даць прадпрыемству магчымасьць самому вызначаць, з кім супрацоўнічаць. Колькі ўжо год ідуць размовы пра інтэграцыю, а Беларусь бяднее на вачах — і ўсё тут.
— Вяртаюся да пытаньня... Калі нашыя буйныя прадпрыемствы — “Нафтан”, мазырскі завод, жлобінскі завод — аддаць у рукі мэнэджэраў, усё адно вынікне патрэба ў інвэстыцыях на падтрыманьне магутнасьцяў, а тым больш на разьвіцьцё. Ніхто, акрамя Расеі, на першы час нам іх ня дасьць. Не сакрэт таксама, што дырэктары гэтых прадпрыемстваў былога саюзнага падпарадкаваньня ў свой час былі прысланыя сюды з Расеі, зьяўляюцца этнічнымі расейцамі. І нарэшце, прадпрыемствы будуць залежаць ад паставак расейскай сыравіны, цэны на якую цяпер зьніжаныя, дзякуючы Лукашэнку, які абмяняў на гэта палітычную незалежнасьць. Ці ня здарыцца так, што, аддаўшы прадпрыемствы нібыта мэнэджэрам, мы празь нейкі час аддамо іх у рукі тых самых расейскіх інвэстараў? Толькі дзяржава аддасьць прадпрыемствы мэнэджэрам задарма (у мэнэджэраў няма грошай), а інвэстарам наўпрост магла б прадаць за грошы? Або ці не было б больш мэтазгодным усё-ткі шукаць інвэстараў на Захадзе, як гэта ў свой час рабіла для стратэгічных прадпрыемстваў Украіна?
— Гэта рабілі і Вугоршчына, і Польшча. У любым разе, калі будзе праводзіцца сапраўдная прыватызацыя, трэ будзе шукаць для многіх прадпрыемстваў менавіта заходніх партнэраў. І не сьпяшацца прадаць гэтыя прадпрыемствы — асабліва тыя, што вызначаюць аблічча краіны — першаму-лепшаму. Гэта трэба рабіць разумна, узважана, адкрыта, галосна. Зразумела, ёсьць прадпрыемствы, якія ня знойдуць інвэстараў ні на Захадзе, ні на Ўсходзе...
— Іх трэба будзе згортваць, закрываць ці ўсё ж такі падтрымліваць?
— Калі мэнэджэры пагодзяцца забраць, аддаваць ім. Што яны пасьля будуць рабіць — гэта іхныя праблемы. Не дзяржаўная гэта справа — займацца рознымі здыхлякамі.
— А якія прадпрыемствы адносяцца да гэтай катэгорыі?
— Ды палова ад усіх. Бо часам прасьцей пабудаваць новы завод, чым рэфармаваць стары.
— У такім выпадку, значна ўзрасьце беспрацоўе, бо «мэнэджэры» будуць звальняць людзей, закрываць нерэнтабэльныя ўчасткі і здаваць плошчы пад офісы ды склады...
— А чым мы розьнімся ад іншых? Беспрацоўе да 10% — карысная зьява для грамадзтва. Лепш плаціць гэтым беспрацоўным датацыі, чым трымаць на заводах п’яніцаў, якія раскладаюць калектыў. Што толку, што ў нас беспрацоўе 2%, а ў Польшчы 14%? Там беспрацоўны 100 даляраў атрымлівае, а ў нас сярэдні рабочы — 70.
— Перад гутаркай з Вамі мы размаўлялі з Станіславам Багданкевічам. Ён ня бачыць нічога кепскага ў прыходзе расейскіх інвэстараў на «Белшыну» ды «Крыніцу». Якая, маўляў, розьніца, чые будуць грошы — абы на карысьць. Дык Вы згодныя зь ім? Ці гэта тэарэтызаваньні лібэрала, адарванага ад жыцьця?
— Ён мае рацыю. Чаго нам баяцца расейцаў — яны такія самыя, як і мы. Калі ў “Амкадор” уваходзілі два буйныя расейскія прадпрыемствы, я шмат год кіраваў расейскімі заводамі. Ведаю і кадры, і мэнталітэт іхных людзей і ня бачу тут нічога дрэннага. Пытаньне толькі ў тым, чаму гэтая прыватызацыя актывізуецца напярэдадні выбараў як адкрытая форма падтрымкі рэжыму. Вось гэта як бы з аднаго боку непрымальна. Але зь іншага боку, калі прыватызацыя будзе ажыцьцёўлена адкрыта, бяз стратаў для краіны — я ня бачу тут нічога благога.
— Што Вы думаеце наконт скандальнай заявы Сініцына пра пагрозу рабаўніцкай прыватызацыі і неабходнасьць датэрміновых выбараў прэзыдэнта? Датэрміновыя выбары выгадныя Лукашэнку, бо апазыцыя да іх яшчэ не гатовая. А палата прадстаўнікоў, да якой Сініцын апэлюе, кішэнная ў поўным сэнсе гэтага слова. Таму першае, што прыходзіць у галаву: значыць, на Лукашэнку ціснуць нейкія расейскія колы, якія патрабуюць ад яго прадпрыемстваў, а Лукашэнка ня хоча іх аддаваць, але й ня мае, як не аддаць, бо расейцы загналі яго ў тупік. Ён хоча стварыць перад вымагальнікамі ілюзію таго, што ёсьць колы, якія яму перашкаджаюць, і адначасова стварыць ілюзію дэмакратыі — палата прадстаўнікоў разглядае магчымасьць датэрміновых выбараў. Тым самым у Лукашэнкі пашыраецца прастора манэўру, ствараецца ўражаньне, што ён «не пасьпявае» перадаць беларускую ўласнасьць тым людзям з Расеі, якія на яго ціснуць, а тыя, каму «пасьпявае», мусяць быць удвая болей удзячнымі яму. Мая лёгіка слушная?
— Цалкам магчыма. З аднаго боку, Сініцын ведае, пра што гаворыць, ведае тых людзей, пра якіх гаворыць. Такія размовы ўжо даўно ідуць сярод апазыцыйных эканамістаў, і мы са зьдзіўленьнем назіраем за тым, што адбываецца вакол нашых прадпрыемстваў. А зь іншага боку, Лукашэнка і безь Сініцына знайшоў бы нагоду правесьці выбары датэрмінова. Магчыма, Сініцын падыгрывае з аднаго боку прэзыдэнту, а з другога — апазыцыі. У любым разе Сініцын, які стаяў у пачатках таго, што робіцца ў Беларусі апошнімі гадамі, наўрад ці будзе запатрабаваны ў Беларусі як палітык, гэта палітык-банкрут.
— Тое самае тычыцца і Пашкевіча?
— Я не хацеў бы пераходзіць на асобы. Хто яго ведае. Пашкевіч — нашмат меншая па маштабах фігура. Ня ён прыводзіў Лукашэнку да ўлады, ня ён усталёўваў гэты курс. Ён проста слабы чалавек, і гэтым усё сказана.
— Ёсьць такое меркаваньне: Лукашэнка, колькі б ён бяды ні нарабіў для нацыі, культуры, усё ж такі не аддаў беларускіх прадпрыемстваў. Дзе гарантыя, пішуць нам у сваіх лістах чытачы, што кандыдат ад апазыцыі, які зараз ідзе пад лёзунгамі зьмякчэньня курсу, большай павагі да нацыянальных інтарэсаў, нацыянальнай культуры, апынуўшыся пры ўладзе, не спрадасьць прамысловасьці за бясцэнак?
— Лукашэнка — гэта сабака на сене. Што значыць «не аддаў»? Ён іх давёў да галечы. Абсталяваньне на ўсіх нашых прадпрыемствах зношанае дашчэнту, карпусы будаваліся па нормах 30-х — іх утрыманьне абыходзіцца так дорага, што таньней было б разбурыць іх і збудаваць новыя — я не кажу, што ўсе, але шмат якія. Лукашэнка за сем год давёў нашую прамысловасьць да дэградацыі, і, каб падняць яе, патрэбныя інвэстыцыі. Яны могуць быць унутранымі альбо замежнымі. Польскія банкі сёньня на 80% належаць замежнаму капіталу. Дык што — Польшча прададзеная? І Беларусь ня будзе прададзеная, калі беларус будзе атрымліваць добры заробак, добра жыць, будзе створаная спакойная мірная абстаноўка. А чый капітал будзе выкарыстаны — неістотна. Галоўнае, каб у Беларусі, людзі добра жылі.
— Якія прадпрыемствы, акрамя “Крыніцы”, “Белшыны” і “Беларуськалію”, Лукашэнка, на Вашу думку, зьбіраецца прыватызаваць?
— Нафтаперапрацоўчы комплекс і, напэўна, “Крышталь” — занадта ж салодкі кавалачак.
— А хімічныя заводы?
—“Хімвалакно” — ня думаю... Яны занадта энэргаёмкія і састарэлыя тэхналягічна. Дый няшмат пасьпееш за паўгоду прыватызаваць... У нас чыноўнікі даўжэй паперы афармляюць (сьмяецца).
— Калі пасьля выбараў зьменіцца ўлада, якія прадпрыемствы апынуцца ў горшай сытуацыі — тыя, што залежаць ад расейскай сыравіны, але арыентаваныя на сусьветны ранак, альбо тыя, што працуюць на беларускай сыравіне, але прадаюць прадукцыю ў асноўным у Расею?
— Ні пасьля выбараў, ні да выбараў эканамічная сытуацыя не зьмяняецца, яна інэрцыйная. Пасьля выбараў палітыка дзяржавы будзе прадказальнай і будзе вызначацца законамі, а не дэкрэтамі й указамі, што зьмяняюцца, як пальчаткі. Будзе стабільнасьць, а стабільнасьць — гэта прадказальнасьць, а прадказальнасьць — гэта посьпех, гарантыі нейкія, урэшце. Што тычыцца расейскага рынку, дык наша прамысловасьць цяпер адтуль выцясьняецца, і так будзе, пакуль мы ня зробім яе канкурэнтаздольнай.
— Ці ня варта было б кандыдатам ад дэмакратычнай апазыцыі выступіць зь нейкай супольнай заявай што да прыватызацыі, ці вы лічыце, што тут лепей было б захоўваць маўчаньне?
— Я лічу, што рацыю будзе мець той, хто паскорыць гэтыя працэсы. Пакуль уласнасьць ня будзе на самой справе перададзеная народу, нічога ў нас ня зьменіцца ў лепшы бок. Зірніце на суседзяў — Літва, Латвія, тая ж Польшча — там не сьпяшаліся зь цяжкой прамысловасьцю, буйнымі прадпрыемствамі, структурызацыю праводзілі. Але зірніце, як у іх разьвіваецца малы й сярэдні бізнэс — краіна ж зьмяняецца на вачах, — а ўсё таму, што прыватная ўласнасьць на зямлю, гарантаваная дзяржавай, адсутнасьць гэтых кантралёраў, што рабуюць нашых прадпрымальнікаў. І мы павінны ісьці шляхам Польшчы, а не гадаваць тут сваіх алігархаў.
— Вы ў 1999-м былі адным з арганізатараў перадвыбарчай кампаніі Чыгіра. Чаму яна правалілася — сама па сабе ня мела шанцаў на посьпех, або з-за арышту Чыгіра, або з-за таго, што распачалася вайна ў Косаве, якая непрыемна ўразіла беларусаў?
— Усяго было патроху — найперш разлад у апазыцыі, і арышт Чыгіра з Ганчаром, і зьнікненьне Захаранкі, і вайна, якая адцягнула ўвагу міжнароднай супольнасьці ад Беларусі.
— Арышт Чыгіра надзвычай моцна ўдарыў па той кампаніі. Вы не баіцеся, што ўлады зараз зноў прыбегнуць да арыштаў — толькі гэтым разам не кандыдатаў, а арганізатараў іхных кампаніяў? Не баіцеся арышту?
— Тады арыштавалі Чыгіра, цяпер — ужо ягонага сына. Калі пачынаюць зь дзецьмі палітыкаў змагацца...
— Найперш — разлад, сказалі Вы. А ці здолее апазыцыя зараз унікнуць разладу?
— Мне здаецца, што так.
— На якім этапе?
— Пасьля рэгістрацыі кандыдатаў. Калі Лукашэнка ня зробіць “натуральны адбор”, што само сабою вырашыць пытаньне выбару...
— А ці можна яму пакідаць гэты адбор?
— Тут колькі людзей, столькі думак. Але з гэтых чатырох кандыдатаў (а яны ўсе прыблізна роўныя) каго б ні “зарэзаў” Лукашэнка — хтосьці ды пройдзе. Усіх жа ня выражаш.
