Руслан Равяка
4 м2
апавяданьне
Зьмітрок апошнім часам ня мог доўга знаходзіцца ў прыбіральні. У звычайнай, якую мае большасьць з нас, тых, хто жыве ў шэрых шматпавярховіках.
Раней штодзень Зьміцер залазіў туды, набраўшы стосы газэтаў, лістоў, дакумэнтаў, і працаваў там гадзінамі.
Шмат хто зь пісьменьнікаў, журналістаў, навукоўцаў дый проста заможных людзей мае асобныя працоўныя пакоі, з прыгожымі вялізнымі дубовымі сталамі. Зьміцер жыў у маленькай аднапакаёўцы, таму працоўным пакоем для яго была прыбіральня.
Я часта заходжу да яго. Раней амаль заўсёды адчыняла дзьверы Зьмітракова жонка — у баваўняным халаце на 4 гузікі. Яна прапаноўвала пачакаць у адзіным пакоі кватэры, а сама грукала ў дзьверы ўборнай: “Дзіма, выхадзі! К цебе Руслан прышоў!” Пасьля таксама ішла ў пакой, і мне даводзілася, яшчэ некалькі хвілінаў пазіраць ці на яе, ці на актораў лацінаамэрыканскіх сэрыялаў у старэнькім “Віцязі”.
Гэтак мы разам чакалі, пакуль Зьміцер падсумуе нейкія свае вынікі і выйдзе да нас, пад гукі голасна-бурлівага бачка.
Урэшце, жонцы надакучыла чакаць — і яна зьбегла з падобным да лацінаамэрыканца цыганом. Нягледзячы на тое, што кватэра пуставала, Зьміцер працягваў працаваць у сваім “пакойчыку”. Ён пачаў там-сям друкавацца, пра яго згадвалі добрым словам крытыкі. Але пра тое, дзе нараджаюцца ягоныя творы, ведаў толькі я. Зьміцер быў у той час апантаны ідэяй кнігі, якую зьбіраўся назваць “Думкі на ўнітазе”.
— Разумееш! — даводзіў ён мне за чаркаю. — У нашым імклівым жыцьці, у сучасным перанаселена-урбанізаваным сьвеце, чалавек знаходзіцца пад ціскам грамадзтва. Чужаніцы атачаюць асобу паўсюль — на вуліцы, на працы, у грамадзкім транспарце, у сям’і. Гэта выклікае нэрвовыя зрывы, занядбаньне Божага дару, дадзенага кожнаму з нас. Грамадзтва аплятае чалавека з маленства, зь дзіцячага садка. Таму адзінае месца, дзе асоба застаецца сам-насам са сваімі думкамі — гэта прыбіральня. Тамака чалавек адпачывае ад тысячаў іншых. 100 грамаў адзіноты, 4 м2 — вось што зараз патрэбна большасьці з нас.
— Добра, — кульнуўшы 100 грамаў размовы, кажу я. — Аднак, чаму толькі прыбіральня, а як жа ж адзіночка ў турме? Дарэчы, чаму зараз, калі кватэра твая належыць толькі табе, ты ўсё адно праседжваеш шмат часу там? — Я тыцнуў пальцам у бок дзьвярэй з чырвонай плястыкавай выявай сымбалю Брусэлю.
— У адзіночках сядзелі толькі за царом. Таму розныя там рэвалюцыянэры й леніны здолелі распрацаваць пляны рэалізацыі сваіх ідэяў. А як прыйшлі да ўлады, яны ж ня кідалі сваіх ворагаў у адзіночкі. Кажаш, шмат садзілі й месца не было? Не, браце, яны рабілі гэта адмыслова, каб не пакідаць асобу сам-насам! І сёньня тое самае, нават сьмяротнікаў трымаюць па двое. А наконт мяне…. Мабыць звычка, якую ня маю жаданьня зьмяняць.
Прыкладна празь месяц Зьмітрок пачаў выскокваць з прыбіральні праз колькі хвілін. Пасьля зьнервавана соўгаўся па кватэры, лаяўся, кляў усё й усіх ды выпіваў чарку гарэлкі. Аднак супакаеньне міналася хутка. Зноў ён, выварочваючы вантробы, пачынаў кідаць праклёны, зноў куляў чарку і да вечара напіваўся, як каморнік.
Праца спынілася, ляснуліся пад халеру ўсе тэрміны ў рэдакцыі. Рэдактар неаднаразова папярэджваў…
Адбылося ўсё гэта, з-за нейкага суседа наверсе, што прыдбаў котку. Калі тая пачала марцаваць, немым голасам заклікаючы да сябе катоў, гаспадар зачыніў яе ў прыбіральні. Енкі й лямант, падобны да плачу немаўляці, апанавлі “стаяк”, не даючы Зьмітру плённа працаваць. Акустыка ў савецкіх шматпавярховіках дай божа якая…
Праз тыдзень енкі сьціхлі. Зьмітрок з падвойным імпэтам узяўся за працу. Аднак празь якіх паўмесяца котка загуляла зноў. Божае стварэньне жадала пладзіцца й памнажацца, насуперак усялякім умовам гарадзкога жыцьця.
Мы пілі на кухні ў Зьмітра пад аддаленыя енкі, што несьліся з выцягу. Мой сябра прызнаўся, што толькі нядаўна зразумеў Глёбуса зь ягонай “Гісторыяй ката”.
Я прапанаваў яму схадзіць наверх — пагутарыць з гаспадаром коткі, хай звозяць яе да жывёльнага лекара. У найгоршым выпадку — даць грошай на апэрацыю.
Зьмітрок сабраўся быў адразу цягнуцца на размову, але я намовіў яго зрабіць гэта на цьвярозую галаву.
Назаўтра Зьміцер падняўся наверх, націснуў званок. Дзьверы адчыніла даўганогая маладзіца. Далей усё адбылося, як у дрэнных, але папулярных раманах…
Празь месяц, калі мой сябра ўваходзіў у ЗАГС, я быў побач у якасьці сьведкі. Свае кватэры маладыя зьмянілі на двухпакаёўку. Зьміцер кінуў пісаць і пачаў уласную справу, каб забясьпечыць сям’ю. Цяпер ён мае свой асобны дом, жонку, двух дзяцей і котку. Дзеці ходзяць у добрую школу, жонка працуе дырэктарам нейкай кампаніі. Зьміцер цяпер затрымліваецца ў прыбіральні толькі па патрэбе ці каб пералічыць грошы, схаваныя ад жонкі. Часу на іншае ўжо бракуе.
Котка жыве дагэтуль, штоквартал прыводзіць па колькі кацянятаў, якіх раздаюць сябрам, а лішкі топяць. Гэтая котка вельмі разумная — ня драпае мэблі, не кусае дзяцей, ня лётае па хаце, сама ходзіць у прыбіральню.
Пакуль дома нікога няма, яна сядзіць на ўнітазе, глядзіць у прастору сваімі блакітнымі вачыма й аб нечым думае. Пісаць котка ня ўмее…
5-9.06.2001
