Вінцэсь Мудроў
Ранак новага дня
Старшыня выбарчай камісіі Іван Канстанцінавіч Пісьцюльга пазяхнуў у жменю, скасіў вока на самотную постаць, што горбілася ў супрацьлеглым канцы спартзалі. Ад ранку там, пад швэдзкай сьценкай, сядзела пяцёра назіральнікаў, цяпер застаўся адзін — пэкабовец Сырапеня, які зацята глядзеў на выбарчую скрыню, а калі ў залю завітваў самотны выбаршчык, ліхаманкава пазначаў штосьці ў сваім блякноце.
— Ідыёт, — ледзь чутна прашаптаў Пісьцюльга, перабраў — дзеля выгляду — нейкія паперы, пасьля чаго патрабавальна павёў носам. Сырапеня, чалавек сталага веку, сядзеў ад самай раніцы, не выходзіў нават па пільнай патрэбе, і старшыня камісіі зь лёгкім спалохам падумаў — ці не схадзіў той, незнарок, пад сябе. Спалохі, аднак, былі недарэчнымі. У паветры луналі звычайныя для школьных спартзаляў пахі поту й прэлых матаў, а таксама часнычна-парфумны перагар, які струменіла намесьніца старшыні камісіі Леакадзія Газевіч. Намесьніца таксама перабірала паперы і нечакана, схамянуўшыся, крыкнула: — Не зачыняйце!
У пройме разнасьцежаных дзьвярэй краталася маленькая, падобная да Чабурашкі бабуля. Намесьніца старшыні падалася да выхаду, з пакутлівым уздыхам падняла перакуленую бабуляй плястмасавую сьметніцу. Прыпёршы сьметніцай дзьверы, Газевіч вярнулася на месца.
— Авой, аво-ой... — прасьпявала бабуля, дастаўшы з глыбіняў пацёхканай кацавейкі яшчэ больш пацёхканы савецкі пашпарт. — А я ж, дзеткі, хачу за Лукашэнку... Гэта ж ня дай Бог, калі Ганчарыка аберуць...
— Галасуйце, за каго хочаце, але без агітацыі... Сёньня агітаваць забаронена, — паўжартам паведаміў Пісьцюльга, а Газевіч, разгарнуўшы бабульчын пашпарт зь лёгкім дакорам заўважыла: — Што ж вы... э-э... Капіталіна Фролаўна... ногі б’яце? Мы маглі з вынасной скрыняй пад’ехаць.
— Аво-ой... якія ногі? — ізноўку засьпявала бабуля, — мяне ж зяць прывёз... на трахтары.
Бабуля нахілілася да Газевіч, загаварыла сьцішаным голасам:
— Кожны ж дзянёчак сюды езьдзіць па чарніла. Дачка мая нашу магазыншчыцу ўпрасіла, каб тая не давала. Дык ён сюды езьдзіць. Па дзьве бутэлькі бярэ. Дадому даедзе — ужо і п’яненькі, — бабуля зірнула на Пісьцюльгу, потым на шыльду з надпісам “Старшыня камісіі” і загаварыла ўжо зусім прытоеным голасам. — Ён жа, таварышок, і Лукашэнку лае, асабліва, як цілівізер уключыць. Я яму кажу: пасадзяць цябе, паскуду...
Каб адчапіцца ад балаболкі, Газевіч тыцнула той у рукі выбарчы бюлетэнь, а Пісьцюльга падняўся з крэсла і ўдумнай хадою выйшаў з залі.
На школьным ганку Пісьцюльга дыхнуў салодкага паветра, прыпаліў цыгарэту, міжволі прыслухаўся да людзкой гаманы.
— І навошта было скідаць Кебіча? — скаланаў паветра зычны голас Пятра Дзядзюлі — тутэйшага праўдалюба-пазьнякоўца, якога выгналі з усіх прац і які цяпер езьдзіў па вёсках ды пілаваў дровы вясковым пэнсіянэрам. Пяцёра падпітых суразмоўнікаў, да якіх зьвяртаўся Дзядзюля, згодна ківалі галовамі. — Ну адкажыце мне: хто такі Ганчарык? — задаўшы пытаньне, праўдалюб счакаў хвіліну і сам жа адказаў: Ганчарык — гэта Кебіч сягоньня.
Людзкі збой заварушыўся, бязладна загаманіў і бязладную гаману пакрыў ужо зьлёгку сіплаваты Дзядзюлеў голас: Вось ён, парадокс сучаснасьці: тыя людзі, што скідалі Кебіча, сёньня агітуюць за Ганчарыка.
Пісьцюльга наструнена агледзеўся. Яму, кіраўніку сярэдняга зьвяна, слухаць такія размовы не выпадала, таму, зацягнуўшыся цыгарэтай, кіраўнік рушыў да дзьвярэй і ў сьпіну яму прагучала дарэшты крыўднае: А скажыце, Іван Канстанцінавіч, чаму гэта ў нас столькі халуёў разьвялося?
Дзядзюля стаяў пасярод прыціхлага збою, глядзеў на Пісьцюльгу, падставіўшы ветрыку буйныя, часнычнага колеру зубы.
— Адкажы лепш — чаму ў нас столькі ідыётаў? — буркнуў у адказ Пісьцюльга, адкінуўшы недапалак.
— Гэтаму ёсьць навуковае тлумачэньне, — праўдалюбец, не зразумеўшы намёку, бліснуў вясёлым вокам. — Мала спажываем ёду, таму і... — Дзядзюля крутнуў пальцам каля скроні, і суразмоўцы задаволена рагатнулі.
— Во-во, — мовіў старшыня камісіі, грукнуў дзьвярыма, ды так хвацка, што на галаву пасыпалася цамянка.
Настрой быў сапсаваны. Пастаяўшы ў задуменьні на парозе спартзалі, Пісьцюльга кашлянуў, пацёр далоньню падбародзьдзе ды нечакана, нібыта згадаўшы пра штосьці, адамкнуў суседні пакой. Іншым часам у пакоі тым захоўваўся спартовы рыштунак, а цяпер тут стаяў, чакаючы сябраў выбарчай камісіі, сьпехам сэрвіраваны стол.
— Бээнэфавец сраны, — уголас выдыхнуў Пісьцюльга і ўладнай рукою наліў з пачатай бутэлькі 30 грамаў “Белавескай”.
Ад ранку тут ужо частавалі аднаго назіральніка — кіроўцу перасоўнай мэханізаванай калёны Дзібунова, які, па чутках, быў зьвязаны з апазыцыяй, і таму яго вырашылі прыбраць з участка. Пісьцюльга кульнуў чарку, пералічыў пляшкі, што стройным шыхтом стаялі на стале, і бязгучна вылаяўся: вадзіла, мяркуючы па ўсім, выжлукціў амаль літар гарэлкі.
Гаючая вадкасьць яшчэ не дапяла да страўніку, а Пісьцюльга ўжо прыкметна захмялеў і асавела зірнуў на складзеныя ў куце прапыленыя маты. “Ці не паспаць гадзінку?” — падумаў старшыня ўчастковай камісіі, прыкрыўшы далоньню зяхлівы рот. Дрымота адольвала ня так сабе: мінулай ночы давялося “рэвізаваць” скрыню папярэдняга галасаваньня — крэсьліць крыжыкі насупраць прозьвішча Лукашэнкі, потым цэлую гадзіну накручваць тэлефонны дыск (увесь час было занята), каб гукнуць у трубку няўцямную фразу: “Усё гатова!” — а дзесьці а пятай раніцы ён ужо быў на ўчастку. Старшыня камісіі зноў — цяпер ужо з поўным адчаем — пазяхнуў, піхнуў ключ у замковую шчыліну і пачуў стоены Газевічын голас: — Іван Канстанцінавіч, з акруговай прыехалі...
Старшыня акруговай камісіі Калістрат Мікалаевіч Шняга — не па гадах маладжавы, ружовашчокі чараміс — пераняў яго на калідоры і, ні слова не сказаўшы, рушыў да выхаду. Яны выйшлі на ганак, Шняга падхапіў зьбялелымі вуснамі цыгарэціну, і Пісьцюльга паслужліва пстрыкнуў запальнічкай.
— Ну, што там у цябе? — запытаўся “акружэнец”, дыхнуўшы ў Пісьцюльговы твар разрэджаным цыгарэтным дымам.
— Поўны парадак... Семдзесят тры працэнты прагаласавала... — няпэўным голасам азваўся Пісьцюльга, а ўгледзеўшы дрогкія Шнягавы рукі, падумаў: ці не памёр хто з кандыдатаў у прэзыдэнты?
— Карацей, давядзецца круціць назад, — Шняга захлынуўся пякучым дымам, а Пісьцюльга, ляснуўшы даланёю па сьцягне ў пошуках цыгарэтаў, няўцямна прамармытаў: — Як гэта?
— Загадана шэсьцьдзесят адсоткаў скінуць Ганчарыку. Так што бяры ў багажніку бюлетэні — і за працу, — “акружэнец” кіўнуў у бок выканкамаўскай “Волгі”. — Глядзі толькі, каб ціха... і рознымі асадкамі. Скрыня з “папярэднікамі” далёка прыхаваная?
— У лягапэдычным кабінэце... — пралепятаў Пісьцюльга, уздыхнуўшы, — што ж гэта... мінулай ночы Ганчарыка выкрэсьлівалі, цяпер Лукашэнку... — Пісьцюльга хацеў прыкурыць, але Шняга рэзкім рухам штурхнуў яго ў бок і цыгарэта выпала з роту.
— Усё... Ваня... усе размовы потым. Мы ў страшэнным цайтноце, а тут яшчэ пяць участкаў аб’ехаць трэба, — выгукнуў старшыня акруговай камісіі і, ужо ідучы да машыны, уголас мацюкнуўся.
... Хвілін празь пяць Іван Канстанцінавіч Пісьцюльга замкнуўся ў настаўніцкай і з роспачным імпэтам, штохвіліны пазіраючы на гадзіньнік, стаў крэсьліць крыжыкі ў выбарчых бюлетэнях. Напачатку рабіў гэта рознымі асадкамі — балазе, засталіся ад мінулай “рэвізіі”, — а потым, дарэшты ачмурэўшы, стаў чыркаць адной гелевай, сюд-туд прадзіраючы лядашчую паперу. На сыходзе трэцяй гадзіны працы ўваччу забрыніла, Пісьцюльгу стала моташна, і ён, прамакнуўшы бюлетэнем упрэлы лабэшнік, вырашыў пакінуць сотню-другую галасоў Лукашэнку.
І вось яно насьпела, тое шчымлівае імгненьне, калі ў залю ўнесьлі скрыню для папярэдняга галасаваньня, Іван Канстанцінавіч Пісьцюльга з урачыстай павольнасьцю зьдзер зь яе яшчэ цёплую, паўгадзіны таму навешаную плёмбу і з гэткай самай павольнасьцю зьняў вечка.
— Куляйце! — гукнуў Пісьцюльга не зусім цьвярозым голасам (ён ужо пасьпеў кульнуць пару чарак), — хлопцы, што трымалі скрыню, перакулілі яе, страсянулі, але бюлетэні на стол так і не пасыпаліся — гэтак шмат іх было напіхана. Старшыня грукнуў па скрыні кулаком, потым сілком выцягнуў зь яе жмутак паперын, і бюлетэні з гучным шамаценьнем пасыпаліся на стол. Некалькі зьляцела на падлогу. Назіральнік Сырапеня памкнуўся падняць, але Пісьцюльга рашучым жэстам спыніў яго.
— Пабочным асобам бюлетэняў ня браць! Гэта прэрагатыва чальцоў камісіі, — сказаўшы так, Пісьцюльга падняў з падлогі паперкі й задаволена адчмыхаўся. — Кожнаму кандыдату — свой кут стала. Паказваю, — Іван Канстанцінавіч падхапіў шматок паперын. — Ганчарык... Ганчарык... Ганчарык... Ганчарык... — дваццатым разам пляснуўшы далоньню па стале, старшыня камісіі падміргнуў Сырапеню, і спацелы ад хваляваньня назіральнік скінуў з плячэй свой куртаты, за савецкім часам куплены пінжак.
Дзьверы з гучным рыпам адчыніліся і запаленыя шчокі кранула начная прахалода. Там, за сьпінаю, у прыцемных школьных нетрах, засьпявала Газевіч, непадалёк забрахалі сабакі, потым усё аціхла, і Іван Канстанцінавіч задаволена перавёў дых. Ніколі ў жыцьці ён не пачуваў сябе так добра, як цяпер. Ад выпітага круцілася галава, цела набыло незвычайную лёгкасьць і гатовае было паляцець... І паляцела б, каб не было намёртва схоплена Сырапенем.
— Канстанцінавіч... трымайся, — прамармытаў назіральнік, трымаючы Пісьцюльгу пад пахі.
Пастаяўшы хвіліну ў абдымках, субяседнікі сышлі з ганку, і Сырапеня, ікнуўшы каўбасным духам, захоплена прамовіў: — А ўсё ж такі народ сказаў сваё слова. Народ усё бачыць...
Як ні дзіўна, словы тыя працьверазілі Івана Канстанцінавіча. Ён адкаснуўся ад субяседніка, няпэўнай рукой дастаў аднекуль гелевую самапіску і, гаркнуўшы: “Вось ён, народ!” — шпурнуў яе ў той бок, дзе сьвятлела неба і прачынаўся ранак новага дня — 10 верасьня 2001 году.
