Мая, Максім і Франак Клімковічы:
“Пабыў гімнам — і хай сабе!”
Песьня Міхася Клімковіча й Несьцера Сакалоўскага “Мы беларусы” спачатку не задумвалася як гімн. У канцы 1949 г. кампазытар і паэт сумесна яе перапрацавалі, і ўжо як варыянт гімну яна пылілася ў міністэрскіх шуфлядах да 1954 г., калі выбар Савецкай Беларусі быў зроблены на яе карысьць.
У дзяржаўнай конкурснай камісіі па прыняцьці новага беларускага гімну не хаваюць, што вялікія шанцы мае мэлёдыя Несьцера Сакалоўскага. А асьцярожныя адказы дзяржаўных чыноўнікаў на пытаньне пра найбольш верагодны тэкст гімну даюць падставы меркаваць, што будзе зробленая спроба ў той ці іншай ступені рэканструяваць тэкст Міхася Клімковіча “Мы, беларусы, з братняю Русьсю”. Пра верагоднасьць гэтага разважаюць дачка Міхася Клімковіча Мая, што працуе цяпер карэктаркай у газэце “Культура”, ягоны ўнук Максім, пісьменьнік, рэдактар на творчым аб’яднаньні “Тэлефільм”, і 17-гадовы праўнук, студэнт Франак.
“НН”: Ці зьбіраецеся вы браць удзел у конкурсе? Скажам, прадставіць на яго трохі падпраўлены тэкст Вашага бацькі, дзеда і прадзеда? Як у Расеі Міхалкоў?
Мая Клімковіч: Нашто яго чапаць?! Пабыў гімнам — і хай сабе. То ўжо гістарычная з’ява. Ня хочацца сёньня такіх словаў, хочацца новых. Хай хто-небудзь напіша новы гімн. Мне здаецца, што ніхто да бацькавага тэксту вяртацца ня будзе. Я супраць гэтага, супраць таго, каб правіць тыя словы. Тым больш і аўтара няма. Невядома, ці пагадзіўся б ён на тое, ці пісаў бы сам што новае.
Максім Клімковіч: На мой погляд, само абвяшчэньне конкурсу зроблена ня ў час. Што б ні было прынята, яно па вызначэньні выявіцца часовым. Бо гэта будзе гімн не Беларусі, а сёньняшняе РБ. Зараз, калі гучыць музыка Сакалоўскага, у галаве самі сабой узьнікаюць дзедавы словы “Мы, беларусы...”, і, мяркую, не ў мяне аднога. Гучаць яны цяпер парадыйна, бо той тэкст пісаўся як гімн БССР. І навокал тое самае — пародыя на краіну, пародыя на ўрад. Хутчэй за ўсё камісія пойдзе па расейскім варыянце. Я думаю, улады захочуць паправіць і ўзяць стары тэкст, падоўжаць лягічны ланцуг: герб — стары БССРаўскі, сьцяг — таксама...
Мая К.: Дарэчы, і ранейшы тэкст ужо двойчы правілі. Першапачаткова бацька зрабіў рэфрэн “Слава табе, беларускі народ!”. Панамарэнка сказаў: “Ці не зашмат славы беларускаму народу?” Бацька напісаў: “Горда ўзьвіся ў сьветлае высі”. Выправілі на множны лік: “у сьветлыя высі”. І, вядома, касмэтычная пераробка часоў Хрушчова.
“НН”: А на пачатку 90-х вас як-небудзь улучалі ў працэс прыняцьця новага гімну замест бээсэсэраўскага?
Максім К.: Бабуля рассказвала, што прыходзілі прадстаўнікі камуністаў, вэтэранаў, казалі, што хочуць перарабіць дзедаў тэкст і прадставіць як варыянт словаў на гімн. Хацелі заручыцца падтрымкай сваякоў, але бабуля ім адмовіла. Але афіцыйна гэта ўсё тады ня выплыла. Калі б нешта было, Гілевіч, які ачольваў тады камісію ў Вярхоўным Савеце і жыве з намі ў адным пад’езьдзе, сказаў бы. Тады, відаць, справа з прыняцьцем новага гімну замарудзілася ў тым ліку і празь ягонае жаданьне далучыцца да напісаньня гімну. Гэта натуральна для паэтаў. Наагул, у дэмакратычнай краіне стварыць гімн нашмат цяжэй, чым у таталітарнай, дзе парамэтры твору задаюцца проста і вельмі канкрэтна.
Мая К.: Добра, каб у нас быў гімн, як у швайцарцаў, — пра тое, якія ў нас прыгожыя палі, лясы, лугі, якая ў нас найлепшая ў сьвеце краіна. Каб без палітычных установак.
“НН”: А якую песьню асабіста Вы хацелі б чуць у якасьці беларускага гімну?
Мая К: Я за тое, каб пісаліся і новы тэкст, і новая музыка. Што да існых, так бы мовіць, гістарычных гімнавых варыянтаў, то найбольш блізкі мне “Мы выйдзем шчыльнымі радамі” Макара Краўцова на музыку Тэраўскага.
Максім К.: Палянэз Агінскага. Яго ў Беларусі ведае кожны, пазнае мэлёдыю з трэцяе ноты. Цікава атрымаецца, калі адзін чалавек стане аўтарам гімнаў дзьвюх краінаў. Той жа “Магутны Божа” існуе ў сьвядомасьці, ну, ад сілы ста тысячаў чалавек. Палянэз — папулярная рэч, ён ня толькі “прапісаны” ў галовах усіх беларусаў, а яшчэ й шырока вядомы ў сьвеце. Менавіта такі твор можа і варты таго, каб стаць гімнам. А вось тэкст да яго трэба пісаць. Наўрад ці нешта з таго, што ёсьць, файна ляжа на яго. Словы Сокалава-Воюша дзяржаўнаму гімну ня дужа пасуюць. Хоць я ня ведаю, хто з сучасных паэтаў варты звацца “манумэнталістам”, хто так валодае формай, каб напісаць дасканалы гімн з сувэнірным патрыятычным наборам зваротаў, вобразаў. Пры ўсёй савецкасьці — а іншым ён ня мог быць — у старым гімне такі набор меўся.
Франак Клімковіч: Я таксама за палянэз. Што да тэксту дзеда, дык я супраць, каб яго чапалі, перапраўлялі. Альбо бярыце яго за гімн такім, як ён ёсьць.
Гутарыў Ігнат Чакацкі
