«Вполне культурные» людзі

Ёсьць такая показка пра зайца, які, зайшоўшы ў бар, замаўляе пяць грамаў гарэлкі й тлумачыць: «Гэта каб пах быў, а дурасьці ў мяне і сваёй хопіць...» Пах дае магчымасьць гэтую самую дурасьць пасьля апраўдаць. Чым апраўдае Віктар Марціновіч свой артыкул «Интеллигенция — от слова «телега»?» («БГ» ад 27 студзеня 2003 г.) — невядома. Хіба маладосьцю.

У сваім матэрыяле В.Марціновіч з імпэтам этнографа малюе вобраз «спадара» — хама, канфарміста, жмота, які вырас на «дзедавым самагоне, начных бойках «сьценка на сьценку», скоках у сельклюбе». Відовішча сумнае і, на жаль, мае ў сабе долю праўды: кожны меў сумнеўнае шчасьце з гэткімі сустракацца. Уражвае, аднак, ступень абагульненьня: В.Марціновіч спрабуе накінуць такі вобраз на ўсё беларускае грамадзтва, забываючыся, што хамства — катэгорыя індывідуальная, а не сацыяльная або ідэалягічная. Яно ня можа быць уласьцівасьцю пэўнага слою ці «праслойкі».

Няясна таксама, якія адносіны да інтэлігенцыі маюць апісаныя В.Марціновічам асобы. Бо інтэлігентнасьць не вызначаецца наяўнасьцю пінжака. Нават з даведзеным да ладу каўняром. Дарэчы, цікава прааналізаваць «ад адваротнага» некаторыя рысы, якімі В.Марціновіч надзяляе «сапраўднага» інтэлігента: апошні, у адрозьненьне ад жлобскага «спадара», мусіць рэгулярна «прастаўляцца» («спадар» гэтага ня робіць), піць дарагое піва («спадар» п’е таннае, айчыннае), не п’янець «после двух-трёх стаканов...» Як вам малюначак?

Аўтар, праўда, агаворваецца, што «ня ўся наша інтэлігенцыя такая». Ну, ясна, ёсьць і «вполне культурные» людзі. Яны вывучаюць творчасьць Андрэя Белага, а не якога-небудзь Тодара Кляшторнага. (Разве поэта могут звать Тодар? — гэта ўжо клясыка...)

Якая ж каша ў галовах нашых «тоже белорусов»! 12 гадоў Беларусь незалежная, а яны ўсё ніяк не пачнуць жыць інтарэсамі сваёй дзяржавы. Як глядзелі на сваю краіну маскоўскімі вачыма, так і глядзяць. Як ненавідзелі ўсё сваё, так і ненавідзяць. Як плявалі самі на сябе, так і плююць. Франца Фэнана, Аксаны Грабовіч пра саманянавісьць калянізаванага народу не чыталі. Зрэшты, як жа ім было чытаць, калі яны моваў ня ведаюць. Ні беларускай, ні ангельскай — толькі «великий и могучий». На якім разумныя «Прафмэдыі» ўмела фільтруюць інфармацыю. Умела пасылаюць фотакарэспандэнта ў пэўнае месца ў пэўны час. Каб пасьля аб’ектыўна праінфармаваць выключна пра «две драки».

Не, гэта не абвінавачаньне ў «рабоце на расейскія спэцслужбы», спадару Марціновіч, крый Божа! Папросту трэба глядзець, дзе сваё, а дзе чужое.

Алесь Латышонак