Гасьцей у старажытны Нясьвіж панаехала багата. Многія так спрабавалі ратавацца ад шэсьцяў фізкультурнікаў, парадаў, звыклых п’яных кампаніяў у сваіх родных мэгаполісах. Але зьмянілі шыла на мыла. Гучная рэкляма зрабіла сваю справу, і невялікі гарадок расьпірала па швох ад пяцідзесяці тысячаў гледачоў.
Асабліва — на вузкіх каляпалацавых дарожках, асабліва — падчас найбольш цікавых імпрэзаў, асабліва — калі даводзілася выбіраць паміж «туды ўсё роўна ня пройдзеш» і «туды ня кожнага пусьцяць».
Дзеля вялізнага наплыву людзей да многіх нават не даносіўся ляскат мячоў аб шчыты. Большасьць рыцарскіх боек прайшлі ўдзень 3 ліпеня, а адкрыцьцё фэсту адбылося ўвечары. На пляцы каля ратушы дырыжабль узьнёс у неба лягатып беларускага тэлеканалу; задоўга да пачатку народ займаў месцы за лініяй агароджы, выглядваючы, каму ж падрыхтаваныя шэрагі лаваў перад сцэнаю.
Урэшце — пад верш Караткевіча «Дзе мой край» пачалося тэатралізаванае адкрыцьцё. На сцэну ня выйшаў ніводны рыцар, а паказ рэканструяванай сярэднявечнай бялізны праз колькі хвілінаў перарос у татальную рэкляму фірмы—вытворцы бялізны сучаснай. Вярнуць у Сярэднявечча паспрабавалі чэскія рыцары — стральбою з аркебузаў. Увечары адбыўся фаервэрк.
На адмысловых пляцоўках і проста на вуліцы можна было пачуць сярэднявечныя песьні, пабачыць танцы ці самому станчыць бранль або трота.
Другі фэстывальны дзень пачаўся з дажджу, але па абедзе распагодзілася. Падарункам стала магчымасьць павандраваць па княскім палацы, пабачыць былых гаспадароў на партрэтах і зацеклыя пасьля пажару сьцены (дым дагэтуль ня выветрыўся).
Водная баталія «Ўзяцьце Гібралтару» выклікала вялізную цікавасьць. Вось толькі ў мэтах бясьпекі назіраць за відовішчам давялося з супрацьлеглага берага. Было відаць, як за сотню метраў высаджваецца дэсант «сярэднявечных сажалкавых пехацінцаў» і ў промнях сонца бліскаюць мячы. Таму рыцараў папрасілі ў мікрафон «яшчэ раз выйсьці, каб гледачы пабачылі». Людзі, не чакаючы, разыходзіліся. Наўрад ці яны не разумелі расейскай мовы, на якой прагучаў гэты зварот (як, зрэшты, і многае іншае на сьвяце беларускай гісторыі).
Нацыянальная сымболіка прысутнічала хіба толькі ў стылізаваным рыцарскімі клюбамі выглядзе. Нешматлікія бела-чырвона-белыя сьцягі адсочвалі. Часам маладзён у цывільным выхопліваў сьцяг, зь вялікім задавальненьнем камячыў яго, пагражаючы завесьці ўладальніка ў пастарунак ды «іспорціць празьнік».
Але найбольш уражаньняў засталося ад таго, што нельга «іспорціць», — ад палацу Радзівілаў, фарнага касьцёлу, гарадзкіх краявідаў. Праўда, каб іх пабачыць, неабявязкова ехаць у Нясьвіж у дзень фэсту.
Міна Доўгі
