25 сакавіка 1921 году ў Коўне падчас сьвяткаваньня 3-й гадавіны абвяшчэньня незалежнасьці БНР быў прадстаўлены новы міністар нацыянальных меншасьцяў — 50-гадовы Самуіл Жытлоўскі.
Коўна, лістапад 1920 г. Віцэ-міністар замежных справаў Літвы Сымон Разэнбаўм ня мог не сымпатызаваць беларусам: ён нарадзіўся ў Пінску, доўгі час жыў і працаваў у Менску, прадстаўляў Менскую губэрню ў 1-й Дзяржаўнай думе.
Тыдзень таму, 11 лістапада, ён паставіў свой подпіс на міждзяржаўнай дамове паміж Літвой і Беларускай Народнай Рэспублікай. І вось цяпер проста ня мог адмовіць у ласцы прэм’еру БНР Вацлаву Ластоўскаму, які папрасіў забясьпечыць яго некалькімі рэкамэндацыйнымі лістамі. Віцэ-міністар са шчырым сэрцам зьвярнуўся да свайго ўплывовага знаёмца ў Жэнэве:
«Дарагі Ісак Адольфавіч.
Я цяпер да Вас па наступнай справе:
Беларускае пытаньне, да якога мы заўжды ставіліся з усьмешкай (як, праўда, у свой час і да літоўскага), пачынае набываць значную рэальнасьць. Мая мара пра унію між Літвой і Беларусяй і, такім чынам, аб’яднаньне ўсяго «літоўскага габрэйства», у габрэйскім сэнсе слова, цяпер як літоўскім, так і беларускім дзеячам не падаецца ўжо хімэрай. Габрэі, як па сутнасьці, так і з тактычных меркаваньняў, мусяць мець вялізную сымпатыю да гэтага руху.
Калі мы адмовім у сваіх сымпатыях беларусам, нам прыпішуць безвыніковасьць беларускага руху і мы будзем мець у Беларускім народзе сур’ёзнага ворага.
Усё сказанае — прадмова да пісьма, зь якім да Вас зьвернецца Беларускі Ўрад».
Узброіўшыся дзясяткам такіх лістоў ад вядомых і ўплывовых прадстаўнікоў беларуска-літоўскай габрэйскай супольнасьці, Вацлаў Ластоўскі выправіўся на штурм новага бастыёну — сусьветнага сіянізму.
Першая спроба была шматабяцальнай. У Жэнэве ў апошні дзень працы сэсіі Лігі Нацыяў беларуская дэлегацыя — Ластоўскі, Ладноў і Цьвікевіч — наведалі Нахума Сакалова і Лео Моцкіна — уплывовых сіянісцкіх дзеячоў. Тыя паабяцалі беларусам дапамогу і прасілі скантактавацца зь імі пазьней у Парыжы.
Такім чынам, адкрываўся новы фронт працы, які патрабаваў адмысловай падрыхтоўкі, спэцыфічных сувязяў і кантактаў — таму непазьбежна паўстала кадравая праблема. Нехта мусіў заняцца гэтым асобна і спэцыяльна. Пошукі адпаведнай кандыдатуры былі даручаныя радніку беларускай місіі ў Бэрліне Давіду Анэкштэйну, студэнту, былому менчуку, які меў неабходныя кантакты. Праз тых самых Сакалова і Моцкіна Анэкштэйн выйшаў на Хаіма Жытлоўскага — філёзафа, гісторыка і публіцыста, які жыў у Амэрыцы,— і той параіў зьвярнуцца з прапановай да свайго брата Самуіла.
25 сакавіка 1921 г. у Коўне падчас сьвяткаваньня 3-й гадавіны абвяшчэньня незалежнасьці БНР, быў прадстаўлены новы міністар нацыянальных меншасьцяў — 50-гадовы Самуіл Жытлоўскі.
Поўны варыянт артыкулу глядзіце ў газэце "Нашa Ніва".
Сяргей Шупа, радыё «Свабода»
