Сёлетні год Міністэрства культуры, Міжнародны фонд Янкі Купалы і Літаратурны музэй народнага песьняра абвясьцілі сотай гадавінай пачатку беларускамоўнай творчасьці Янкі Купалы.
Што ж сталася падставаю?
Янка Купала свае першыя творы напісаў па-польску. Першы беларускамоўны Купалаў твор быў надрукаваны толькі ў 1905 г. То адкуль узялася дата «1904 год» як пачатак Купалавай беларускамоўнай творчасьці? Як адбыўся гэты пераход — з польскай мовы на мову тутэйшага люду? Хто паспрыяў?
Сам Янка Купала пра гэта распавядаў: неяк раз трапілі ў рукі кнігі Дуніна-Марцінкевіча і Мацея Бурачка, і ўся польская пісаніна сышла на нішто. Паспрыяла і зьмена ў 1904 г. месца жыхарства. У 1904 г., якраз сто гадоў таму, Луцэвічы бяруць у арэнду недалёкі ад Менску, усяго за 14 кілямэтраў, фальварак Бараўцы пані Стралковай. Паблізу Бараўцоў, у Казімераўцы, жылі знаныя ў Менску асьветнікі Самойлы. Знаёмства з Уладакам Самойлам, зь Ядвігіным Ш., размовы зь імі, рэвалюцыйныя тагачасныя адозвы і скіравалі Купалу ў беларускае рэчышча.
Якія ж мы маем пра Янку Купалу дакумэнты, зьвесткі з 1904 г.?
Найперш ягоны фатаздымак, які так і пазначаны: «Янка Купала,
1904 г.». Зь яго на нас глядзіць яшчэ нічым не спакушаны, нікому яшчэ ня знаны, яшчэ ўвесь у самім сабе юнак. Апрануты ён інтэлігентна — у старанна адпрасаваны з саматканага сукна пільчак. З-пад гэтага пільчака выглядае каўнерык-стойка белай кашулькі, павязанай квяцістай хусьцінкай матыльком-гальштукам. У вачох журбота, задуменнасьць і шмат-шмат пытаньняў пра сваё наступства, будучыню свайго краю — неакрэсьленую, незразумелую, якую ён ужо пачаў шукаць, счыркаў пра яе не адзін аркуш паперы. Адзін зь іх, акурат з 1904 г., і дайшоў да нас. Гэта аўтограф вершу «Мая доля». Ён і дае нам падставу лічыць 1904 год годам пачатку беларускамоўнай творчасьці Янкі Купалы. Пад аўтографам дата — 15 ліпеня 1904 году.
Поўнасьцю гэты артыкул можна прачытаць у папяровай і pdf-вэрсіі "Нашай Нівы"
Уладзімер Содаль
