За 10 мэтраў ад Васіля Быкава на Ўсходніх могілках 15 кастрычніка лёг яшчэ адзін народны пісьменьнік — там знайшоў вечны спачын Іван Шамякін.
Пахаваньне адбылося напярэдадні рэфэрэндуму ціха і незаўважна: без рэпартажаў па тэлевізіі, без асаблівых абвестак на радыё. Пісьменьніка, які апошнім часам найбольш з усіх вядомых беларускамоўных выступаў у падтрымку ўлады, хавалі гэтыя самыя ўлады.
Шамякін падтрымліваў уладныя прапановы зь перакананьняў, але і таму, што, як сам прызнаваўся, баяўся памерці ў беднасьці. У пэртурбацыях пачатку 90-х «згарэлі» ягоныя ашчаджэньні: на кніжцы ў банку ляжала 90 тыс. савецкіх рублёў. Перамен Іван Шамякін не прыняў. Згадвалі, як на адзін зь пісьменьніцкіх зьездаў ён прыйшоў з атрыманым ганарарам: пачкі грошай за новы раман, складзеныя ў «авоську», пісьменьнік трымаў у сябе на каленях, усеўшыся на першы шэраг.
Нават рэфэрэндум 1995-га Іван Шамякін праглынуў як належнае. Адно што напісаў у другой палове 90-х два лісты на адрас Лукашэнкі зь мяккімі дакорамі: маўляў, галасавалі за дзьвюхмоўе, а атрымалі перавагу адной мовы. Адказаў на свае лісты Іван Пятровіч не атрымаў, чым гучна абураўся на Радзе Саюзу пісьменьнікаў: на звароты народных пісьменьнікаў хаця б адпіскамі заўжды адказвалі першыя сакратары ЦК КПБ. Але Лукашэнка, як выявілася, не Машэраў…
Для Шамякіна гэта быў шок. У сваёй апошняй кнізе мэмуараў «На апошнім перагоне» ён рэзка й крытычна выказаўся на адрас цяперашняга рэжыму. Ці толькі таму Лукашэнка не прыйшоў на пахаваньне народнага пісьменьніка? Напэўна, не. Само існаваньне літаратуры на беларускай мове падрывае ідэалягічныя пастуляты цяперашняга рэжыму.
Поўнасьцю гэты артыкул можна прачытаць у папяровай і pdf-вэрсіі "Нашай Нівы"
Аркадзь Шанскі
