Сіні дызэль «Гомель—Гомель»
Палянэз Агінскага
Глядзі, глядзі, захоўвай у падкорцы,
зьбірай начных кашмараў плён:
сквэр у зялёнай пыльнай абалонцы
ды бруку штучнага палон,
трамвайны звон, машын гудзеньне,
дарожны знак — як знак бяды —
сталіцы сьціплае адзеньне
ў мазгох захоўвай назаўжды! —
каб апраўдаць свае пакуты
гадоў на сорак напярод:
як набярэш маўчаньнем скуты
чужынскай мовы поўны рот —
на ўласную сваю патрэбу;
калі вісецьмеш на крыжы —
каб вочы закаціць да неба
і патлумачыць: «Nostalgie»!
Comment t’appelles-tu?*
Як дзяцел, пытаньне скроні дзяўбе,
і сон не нясе збавеньня:
як магу я паклікаць цябе,
калі ты ня маеш найменьня?
Перапляценьні гукаў ды слоў,
марскія вузлы парафразаў…
Як зьменяцца шыфры тваіх адрасоў —
адкуль я чакацьму адказаў?
…Ляпілі, бы з гліны, далонямі зь цемры
ляпілі гарачыя нашыя целы,
дзьве розныя мовы мы зблытвалі ў роце,
каханьнем душылі, нібы на гароце,
мільёны разоў — хто там зараз падлічыць?
Забылі спытацца: «А як цябе клічуць?..»
Як гукаізаляцыйнае шкло —
варожая родная мова…
Нам кажуць: слова спачатку было.
Я ведаю: слова спачатку было!
Даруйце… Якое слова?
Гомельскія абліччы
1. Гомель
Гомель. Чорна-белы, голы —
нэгатыў фотавыявы —
існуе халодны горад
на памежжы сну і явы.
Напрадвесьні азалелы,
стыне Гомель апусьцелы,
і халодныя залевы
мыюць гарадзкое цела.
Твар падняў да неба Гомель,
дрэвы працягнуў ў сінечу,
і празрыстая галеча
зачапілася за гольле.
Апраметная ці вырай?
Безуважны, гонкі, горды,
з-пад зямлі да неба вырас
чорна-белы голы горад.
Скрозь прадзьмуты ветрам Гомель
і паводкамі прамыты,
існуе бязьлюдны горад
на мяжы жыцьця й нябыту.
…Горад, як зьмяя, абгорне
сіні дызэль «Гомель—Гомель»…
2. Вольны горад
Ён гарадзкіх муроў пакінуў межы,
ён зьліўся зь вёскамі, заблытаўся ў лясох,
набраў паветра, выхукнуўшы смог,
заводаў коміны ператварыў у вежы.
І, каб унікнуць гарадзкой тугі,
урбанізацыі, што ціснула да болю,
аўтамабіляў рух ён запаволіў,
аслабаніў чыгункі ланцугі.
Ён запусьціў на вуліцы кароў,
зарос травой — і ўсё яму замала!
Каб сон яго нішто не турбавала,
пачаў ён выштурхоўваць жыхароў.
…Калі пытаюць: «Гомель — гэта дзе?» —
з пагардаю амаль непрыхаванай,
я ўзгадваю зьнянавідны, каханы —
свой родны горад, хворы на людзей.
3. Шпацыр
Вулкі віюцца, кружацца,
брукаваныя, вузкія,
перацякаюць у вуліцы:
Маскоўская — у Беларускую,
Партовая — у Падгорную…
Вулка да вулкі туліцца…
Гомель цябе абгортвае
у павуціньне вуліцаў,
і пыл пад нагамі курыцца:
вулка, завулак, вуліца…
Слабада, Залінейны,
Прудок і Кагальны роў…
Выходзіш на плошчу Леніна
ад манастырскіх муроў
у гораду абдыманкі,
у гомельскіх вуліцаў вір,
і топча абцас брукаванку,
асфальт, ці то пыл, ці то жвір,
пакуль галава не закружыцца
ад водавароту вуліцаў,
бульвараў, праспэктаў, вулак…
Гомель — мурашнік, вулей…
А калі галава закружыцца —
спыніся пасярод вуліцы,
прыгадай, дзе стаіш:
гэта — rue¹ , а ня вуліца!
Гэта ня Гомель — Парыж!
4. Горад-агарод
Мой горад — гэта агарод.
Жыве ён ззаду напярод.
Віруе ўночы, сьпіць удзень.
Мой горад хворы на людзей.
Мой горад — гэта агарод.
Ў ім час цячэ наадварот.
За агароджаю — сьцяна.
На даляглядзе — даўніна.
Мой горад — гэта агарод.
Руйнуеш плот — і бачыш плот.
* * *
Калі у кола час замкне,
пасьпею крыкнуць: «Не мяне!»
* Як цябе клічуць? (фр.)
¹ вуліца (фр.)
