С этого номера «НН» прекращает регулярный выход бумажной газеты и продолжит свое существование в электронной форме как портал NN.BY.
«Наша Нива» показала всем, как адаптироваться к новой эпохе. В мае текущего года NN.BY посетили 475 тысяч пользователей, которые прочитали 7,1 миллиона страниц. А бывают месяцы значимых событий, и тогда цифры возрастают даже вдвое. Это несравнимо с аудиторией бумажной газеты. В дальнейшем выпуске печатной газеты не осталось практического смысла. Хотя, выпуская последний номер, мы с ностальгией и восторгом рассматривали наши старые первые полосы.
«НН» онлайн — это ежедневное издание, адаптированное к современным технологиям. Нам удалось то, чего не достигли наши предшественники. В ХХ веке независимым белорусским изданиям не удавалось выйти на ежедневную периодичность. Украинцы («Діло» и «Рада») и литовцы (Vilniaus zinios) имели ежедневные газеты уже в начале ХХ века. «Наша Ніва» в 1906—1915 гг. была еженедельным изданием.
Украинская эмиграция издавала ежедневную «Свободу», эмигрантский «Беларус» таковым не был.
И в 1990—2000-е годы лишь государственная пресса имела ежедневники. «Свабода» Игоря Герменчука, «Народная воля» Иосифа Середича, «Наша Ніва» Сергея Дубовца золотыми буквами вписаны в историю белорусской печати и государственности, но ежедневного выхода в Беларуси не добились.
Мы гордимся той оперативностью и объемом информации, которые НН обеспечивает онлайн. Мы гордимся также тем, что мы — платформа для дебатов. Мы в равной степени даем трибуну консерваторам и либералам, социал-демократам и националистам, экологистам и рыночникам.
Мы стараемся воспитывать в людях уважение к иному мнению, умение слушать и меняться. Как и наши предшественники Антон и Иван Луцкевичи и Янка Купала, Вацлав Ластовский и Александр Власов, мы верим в прогресс, в возможность более справедливого устройства общества, лучшего понимания человеком мира и себя.
«Нашу Ниву» читают самые широкие слои. Основу аудитории составляют читатели от 25 до 45 лет. Более половины наших интернет-читателей проживает в Минске.
То, что аудитория «НН» достигла исторического рекорда, — это и зеркало национального становления белорусов. «НН» сегодня завоевала широкие массы читателей, поскольку возросло количество людей, которые считают себя белорусами, а белорусскую нацию — одной из центральноевропейских.
Интернет — новая эпоха человечества, настолько же прогрессивная по сравнению с бумагой, как когда-то изобретение Гуттенберга — в отношении рукописных фолиантов.
Мы бы дольше держались за бумажное издание, если бы ему не было альтернативы, если бы мы были единственным источником информации для старшего поколения, которое не имеет доступа к интернету. Но ведь есть качественные, патриотические «Народная воля», «Новы час», «Рэгіянальная газета», другие издания.
А на бумаге «Наша Нива» планирует выпускать историческую литературу. Мы готовим новый проект «Наша гісторыя». Информацию о выходе этого издания ищите на сайте NN.BY, мы также опубликуем его анонсы в изданиях «Народная воля» и «Новы час».
* * *
Этот последний номер «Нашей Нивы» многие сохранят как память. Поэтому давайте вспомним основные вехи истории газеты.
1. Первый номер газеты
Вільня, 10 (23) лістапада. Рэдакцыйны зварот.
Пачынаючы выдаваць беларускую газету «Наша Ніва», хочам трохі пагаварыць з усімі, каму ў той ці іншы спосаб залежыць на нашай працы, хочам адкрыць свае думкі, каб усе маглі нас пазнаць.
«Наша Ніва» будзе другой беларуской газетай — першая газета «Наша Доля» не жывець: была надта нядоўга, бліснула, як маланка, і згінула дзесьці. Разумеем мы, як важна цяпер беларуская газета, разумеем, якую вялікую работу яна можа зрабіць.
І дзеля таго мы будзем старацца, каб наша газетка глянула ўсюды, каб папала яна і пад страху беднай курной хаты мужыкабеларуса. Не думайце, што мы хочам служыць толькі ці панам, ці адным мужыкам. Не, ніколі не! Мы будзем служыць усяму беларускаму скрыўджанаму народу, пастараемся быць люстрам жыцця, каб ад нас, як ад люстра, святло падала ў цёмнасць… Мы будзем браць усё ад усіх і, злажыўшы ў парадак, зноў аддаваць. Ведайце добра, што «Наша Ніва» — газета не рэдакцыі, але ўсіх беларусаў і ўсіх тых, хто ім спагадае. Кожны мае права быць выслуханым на старонках нашай газеты і кіраваць ёю, толькі каб было разумна. Мы з сваёй стараны будзем старацца, каб усе беларусы, што не ведаюць, хто яны ёсць, — зразумелі, што яны беларусы і людзі, каб пазналі сваё права і памагалі нам у нашай рабоце.
Не будзем пісаць громка. Будзем спакойна, цвёрда кідаць усім праўду ў вочы, пастараемся быць церпялівымі і панаваць над сабою: няхай халодны розум моцна трымае ў сваіх руках гарачае сэрца.
А цяпер прызываем усіх тых, хто разумее нашы цэлі, адчувае тое, што мы чуем, і захоча нам памагчы:
Падтрымайце нас у рабоце, што цяпер пачынаецца!
* * *
1908. Янук Купала. Хто ты гэткі?
Хто ты гэткі?
— Свой, тутэйшы.
Чаго хочаш?
— Долі лепшай.
Якой долі?
— Хлеба, солі.
А што болей?
— Зямлі, волі.
Дзе радзіўся?
— Ў сваёй вёсцы.
Дзе хрысціўся?
— Пры дарожцы.
Чым асвенчан?
— Кроўю, потам.
Чым быць хочаш?
— Не быць скотам.
* * *
1907. Якуб Колас. Расейскія вобразы
Куды ні глянь — адно і тое:
Усюды стрэльбы і «шнуры» —
Стаяць па пары і па трое
На скрыжаваннях «каўняры».
Аж у вачах яны мігцяцца,
Усюды іх, як прусакоў…
Куды пайсці і дзе схавацца
Ад гэтых рыл і «каўняроў»?!
* * *
Редактор газеты Александр Власов и один из ее основных авторов Якуб Колас не раз арестовывались царскими властями.
1908. Ворагам беларушчыны
«Газэта з рысунками»
«Першая беларуская газета з рысунками» — так позиционировала себя НН. Но рисунков было немного.
1912. «Наша Ніва» выбірае правапіс
Первые годы газета выходила в двух вариантах: кириллицей и латиницей. Но нужно было определяться: большинство высказалось за кириллицу.
1913. Реклама на страницах «НН»
1914. Война
Начало первой мировой войны. НН публикует «Высочайший манифест» царя Николая II. Никто не знает, что в результате этой развязанной им войны он потеряет и корону, и жизнь.
«Наша Нива» занимала последовательно антивоенную позицию. В результате газета постоянно выходила с белыми пятнами цензуры.
1915. Карта
Война на дворе, а Янка Купала печатает в «Ниве» карту белорусских земель.
1915. Немцы занимают Вильну и издание газеты прекращается
Прорыв немцев оказался неожиданным. Издатели не думали, что первый августовский номер газеты станет последним.
1920. Антон Луцкевич пытается возродить газету
Соседние нации силой оружия создали свои государства. Белорусы своего войска не имели — и их территорию поделили другие.
В 1920-м вышло всего 9 номеров газеты.
Последняя страница последнего номера НН за 1920 год.
1991. Возрождение газеты
Вільня, травень. Рэдакцыйная калонка ў №1.
«Наша Ніва» выходзіць зноў. Людзі, якія стварылі яе ў 1906-м годзе, разлічвалі не на нейкі перыяд, ці этап, ці нейкую праграмумінімум, пасля чаго трэба было б спыніць выданне, але на ўсю перспектыву беларускага нацыянальнага жыцця. Гэты разлік у 1915-м сарвала вайна, пасля — рэвалюцыя, часы сацыялістычнага будаўніцтва. Цяпер, калі гэта ўсё адышло ў нябыт, калі спакваля зноў акрыйвае беларускае нацыянальнае жыццё, «Наша Ніва» выходзіць зноў. Як люстэрка дзён і жаданняў… Больш за 70 гадоў моўкнасці няхай стануць для нас не забыццём, а новым, добры забытым досведам, не гнілымі лаўжамі, а крэпкім сухім паленнем ў грубку адноўленае «Нашай Нівы».
1996. «Наша Ніва» переезжает из Вильнюса в Минск
Ад Рэдакцыі
На дзевяностым годзе свайго існавання «Наша Ніва» пачынае выходзіць штотыднёва. Як фенікс з попелу, з бязладдзя нашага часу вырастае «першая беларуская газета з рысункамі», каб зноў стаць люстэркам жаданняў і патрэбаў свайго народу.
Гісторыя гэтага найбуйнейшага ў Беларусі выдавецкага праекта развівалася гэтак жа сутаргава, як і гісторыя самой нацыянальнай ідэі ў XX ст. Створаная ў 1906 годзе «Наша Ніва» імкліва стала галоўнай трыбунай усяго беларускага: палітыкі, культуры, навукі. На старонках газеты пачыналі сваё ўзыходжанне ўсе без вынятку класікі тае пары… Спыніўся выхад газеты ў I сусветную вайну. Першая спроба аднавіць выданне належыць да 1920 года, калі выйшла ўсяго дзевяць нумароў…
У траўні 1991-га «Наша Ніва» была адноўленая ў Вільні, там, дзе яна заўсёды й выходзіла дагэтуль — у радавым гняздзе беларускай ідэі, гісторыі й культуры. Тут яшчэ жыў і жыве той беларускі дух, які не зазнаў дэфармацыяў савецкага часу — як гэта адбылося паўсюль у БССР. На працягу пяці апошніх гадоў газета выходзіла раз на месяц і займалася амаль выключна светапоглядам — «прамываннем мазгоў», пастаноўкай беларускай праблематыкі ў нашым часе. Такая «рэанімацыя» ідэі патрабавала чыстага эксперыменту, таму не магло быць і гутаркі пра выдавецкі праект як вытворчы самаакупны механізм. Перад ініцыятарамі стаяла адна задача — навязацца да абарваных каранёў нацыянальнай традыцыі.
Многія чытачы ўспрынялі адноўленую «НН» як выданне элітарнае, замкнёнае ў сабе і далёкае ад рэальнага штодзённага жыцця. Але гэта быў неабходны перыяд, без якога рэдакцыйны калектыў папросту не змог бы стаць адэкватным вытлумачальнікам таго, што адбываецца ў Бацькаўшчыне. Важна было дайсці да сутнасці падзеяў, зыходзячы не з агульнага ідэалу, а з канкрэтных нацыянальных інтарэсаў краіны, якая воляю лёсу стала самастойнай дзяржавай.
Беларусь, аднак, не стала дзяржаваю нацыянальнай. Для калектыву рэдакцыі «НН» гэта быў знак на тое, каб распачынаць новы этап свае працы. У канцы мінулага году рэдакцыя пераехала з Вільні ў Менск.
Новы этап дыктуе новую форму. Дакладней, сёння рэдакцыя мае ўжо дастатковую светапоглядную базу, каб вярнуцца да канцэпцыі 1910 году — г.зн. да канцэпцыі рэгулярнага тыднёвіка, масавага і самаакупнага, адкрытага да ўсіх тэмаў і праяваў нашага жыцця. I калі ў папярэднія гады найважнейшай ацэнкай нашае працы была самаацэнка, то цяпер галоўным экзаменатарам газеты будзе чытач.
Новы этап — рынкавы. «НН» павінна вярнуць сабе колішні вобраз любімай газеты, але не праз спагаду вузкіх колаў нацыянальна ангажаванай публікі, а праз наклад і ўдзел у нашым выданні рэкламадаўцаў. Выпісвайце «Нашу Ніву», прапануйце нам рэкламны матэрыял і гэтым Вы дапаможаце тыднёвіку на новым этапе ягонага станаўлення.
Фенікс адродзіцца з попелу.
Газета выходила как общественно-культурный еженедельник в течение 9 месяцев в 1996 году. После этого ресурсов не хватило, и издание перешло на выход дважды в месяц. Издание вновь стал преимущественно литературно-художественным. На фото: первый номер «НН» за 1997 год.
1999. Газета снова становится еженедельным изданием.
2006. Волонтеры
Как и другие независимые газеты, «Нашу Ніву» запрещают продавать в киосках и включать в подписные каталоги.
Почти три года газету распространяла волонтеры — студенты и пенсионеры. До сих пор с большой теплотой вспоминаем этих людей, которые вынесли белорусское слово в своих рюкзаках.
Газета символически перешла в формат А4, чтобы ее легче было класть в сумки и конверты.
2008. НН снова выбирает правапіс
«Нашу Ниву» и «Народную волю» возвращают в киоски. Газета, между тем, переходит на школьны правапіс.
Рэдакцыйны зварот з нагоды змены правапісу
Шаноўныя чытачы, ад гэтага нумара «Наша Ніва» будзе выходзіць школьным правапісам.
«НН» пераходзіць на яго, бо ставіць перад сабой задачу заваёвы новай аўдыторыі. Вяртанне ў кіёскі «Саюздруку» дае такі шанец. Непрызвычаеным людзям чытаць пабеларуску класічным правапісам цяжэй, моцна цяжэй. Тое адназначна паказвалі сацыялагічныя даследаванні, дый кожны з нас тое бачыў або адчуваў на сабе. Гэты псіхалагічны бар’ер абмяжоўваў аўдыторыю. Мы хочам, каб новыя і новыя людзі пачалі набываць газету, ідэнтыфікавалі беларускую мову як сваю, не адчувалі ад яе адчужэння. Было б недаравальна, каб непрыяцелі беларускага тыкалі: вось, мы іх дазволілі, і што — жменька чытачоў у іх.
Гэты крок ані кан’юнктурны, ані прадыктаваны эмоцыямі. Рэдакцыя даўно адчувала такую патрэбу для пашырэння кола актыўных носьбітаў беларускай культуры.
Лічым патрэбным зрабіць гэты крок цяпер. Спадзяёмся, што яго пазітыўны палітычны і культурны эфект можна будзе ацаніць ужо праз некалькі гадоў.
Незалежнае грамадства не павінна замыкацца ў сваім коле.
Нацыянальная свядомасць глыбока пранікла ў шырокія слаі, а незалежнасць краіны стала нацыянальным кансенсусам, на парадку дня — выхад Беларусі са стану васальнае залежнасці ад Расіі, кансалідацыя паўнапраўнае еўрапейскае нацыі.
«НН» пачатку ХХ стагоддзя выходзіла рознымі правапісамі, мяняла іх, але не змяняла пазіцыі і задач. Так і цяпер. Мяняецца правапіс, але нязменны дух газеты. «НН» застанецца такой сама чыста беларускай, як і была.
Наша святыня — мова. Правапісаў два, яна адна.
У бітвах за долю, бітвах за волю
В 2000-х журналисты и редакторы «НН» прошли через аресты. А в 2010 в ответ на Площадь происходят погромы независимых организаций. В редакции «НН» и у ее редакторов и журналистов проводят обыски, конфискуют технику. Но в ответ на призыв «НН» читатели всего за день привезли в Редакцию больше компьютеров, чем было до этого, и «НН» ни на день не приостановила работы.
Начиная с 2010. Бурный рост популярности сайта NN.BY
А с 2016 года «НН» становится третьим по количеству просмотров порталом страны, обгоняя почти все русскоязычные издания.
2014. Атмосфера в стране меняется
После Крыма и Донбасса многое меняется и в регионе, и в Беларуси. Оппозиции приходит понимание, что осуществление революционных сценариев может привести к иностранному вторжению в Беларусь. А власти берут курс на «мягкую белорусизацию».
