Znaki prypynku
* * *
Hieroj Savieckaha Sajuzu Fiodaraŭ, były sakratar Čarnihaŭskaha abkamu, uva Ŭkrainie viadomy jak «hienerał-lejtenant Arlenka», a ŭ Biełarusi — jak «hienerał-lejtenant Siarhiejeŭ», raskazvaje:
— U mianie pytajuć: «Ci nie pajedzieš partyzanić uva Ŭkrainu?» «Čamu ž nie pajechać?» — «Ale daviadziecca skidvacca». Skidvacca nia skidvaŭsia, skakaŭ z vyški ŭ vadu. Dumaju: «Naŭrad ci strašniej». Dali parašut. Lacim u «Duhłasie». Kinuŭsia, rvanuŭ za kołca. Šturšok. Apuskajusia. Pa darozie ŭstaŭlaju ŭ aŭtamat dysk z patronami. Śnieh pa pojas. Baču, biahuć ź vintoŭkami. «Chto takija?» — «Partyzany, my čakajem vas!» Tak ja i staŭ partyzanam. Strašenna cikava! Asabliva mašyny ŭzryvać. Ci ciahniki. Jedzie… Tuzanieš — jon i palacieŭ…
Paśla Fiodaraŭ doryć Mikołu Bažanu niamiecki pistalet i kaža: «Vy bieražycie jaho, jon z fona źniaty. Nia pomniu, jak taho majora zvali, ale fon, z parodzistych… Dapytali, a potym ja ź jahonaha ž pistaleta jaho i prystreliŭ».
Za savieckim časam va ŭsialakich ahitacyjna-piśmieńnickich pajezdkach, palotach i płavańniach ja sustrakaŭsia šmat z kim z hetaj «fiodaraŭskaj» parody ludziej. Sprabavaŭ, jak zvyčajna, kab zrazumieć — siabie pastavić na ich miesca… Nie ŭdavałasia. Musibyć, heta niemahčyma, kali ty nia ź ich parody.
* * *
Jaŭhien Jeŭtušenka, ź jakim daŭno nia bačylisia, raspytvaje, chto my takija, što my takoje, jakija my — biełarusy… «Nu niachaj dobryja, ščyryja, a što jašče?..» Kaža, što jamu heta cikava, bo sam — chaj napałovu ci na kolki tam — biełarus. I raskazvaje, jak Mikałaj Matukoŭski ŭ 1963 hodzie napisaŭ u CK KPSS list pra antysemityzm... Pra toje, što jość ludzi, jakija ŭ takoj internacyjanalnaj krainie, jak SSSR, śviadoma hety samy antysemityzm pravakujuć. Nia tolki ŭ pobycie, ale i ŭ mastactvie, što strašniej…
Padstavaj dla lista stała vykanańnie 30-j symfonii Šastakoviča ŭ Miensku. Maŭlaŭ, słuchajučy symfoniju, habrei kosa pazirali na słavian, a słavianie — na habrejaŭ. I Matukoŭski piša ŭ liście: antysemityzmu ŭ nas niama, adnak jaho pravakujuć takija ludzi, jak Šastakovič i Jeŭtušenka. Majučy na ŭvazie Jeŭtušenkaŭ «Babin Jar».
U kancy 1970-ch (zdajecca, u 1978-m) Jeŭtušenka pryjaždžaje ŭ Miensk. Matukoŭski sustrakaje jaho z kvietkami, viazie adrazu nie ŭ hatel, a da siabie śniedać. Nazaŭtra jany laciać na viertalocie (razam z Makajonkam) u Chomičy — šukać mahiłu Jeŭtušenkavaj babuli. Znachodziać. «I Kola, — kaža Jeŭtušenka, — staić kala mahiły, hladzić na mianie i płača. I ja nie razumieju, što adbyvajecca… Dahetul nia ŭciamlu, kali jon ščyrym byŭ? Kali list u CK, a pa sutnaści, danos na mianie pisaŭ ci kali nad mahiłaj majoj babuli płakaŭ?..»
Ja niakiepska, choć blizka my i nie siabravali, staviŭsia da Matukoŭskaha, tamu kažu, što, mahčyma, jon byŭ ščyrym u abodvuch vypadkach. Nu voś takija my, biełarusy, — ščyryja…
Jeŭtušenka pryžmurvajecca na mianie i dadaje: «I dobryja…»
