U 70‑ia hady minułaha stahodździa žartavali — zamiest kamunizmu ŭ SSSR budzie Alimpijada. U hetaha žartu byŭ surjozny tearetyčny hrunt.
Nacyjanalnaja alimpijskaja ideja
U 70‑ia hady minułaha stahodździa žartavali — zamiest kamunizmu ŭ SSSR budzie Alimpijada. U hetaha žartu byŭ surjozny tearetyčny hrunt. Na CHCHII źjeździe KPSS (1962) Chruščoŭ paabiacaŭ, što kamunizm u Savieckim Sajuzie ŭ asnoŭnym budzie pabudavany da 1980 hodu. Prapanoŭvałasia navat zanieści hety punkt u Prahramu kampartyi. Potym ačomalisia. Spačatku abvieścili toje, što vyjšła, raźvitym sacyjalizmam, a ŭ 1980‑m praviali ŭ Maskvie CHCHII‑ia letnija Alimpijskija hulni…
Hetak i Rasieja ŭ našyja dni, vyhladaje, znajšła zamienu nacyjanalnaj idei, jakuju šukała apošnija piatnaccać hadoŭ. Heta CHCHII‑ia (znoŭ supadzieńnie ličbaŭ!) zimovaja alimpijada ŭ Sočy. Chacia, kali mierkavać pavodle rasiejskich ŚMI, heta nie zusim i zamiena — heta i jość taja ideja, jakaja siońnia abjadnała nacyju. Ciapier rasiejcy dy ŭvieś śviet viedajuć, jakuju hrandyjoznuju metu staviŭ pierad krainaj Pucin. I jaki sens, uvohule, maje historyja Rasiei. Niekali Sočy, jak i Maskva, byli symbalem spraŭdžanaj mary pra kamunizm, kudy imknulisia patrapić usie savieckija pracoŭnyja — adpačyć ci nabyć suchoj kaŭbasy. Siońnia na našych vačoch naradziłasia lehienda pra Sočy jak horad miljaneraŭ, smarahdavy horad la mora j hor. A Pucin — jaho čaraŭnik.
Kali havaryć surjozna, dyk rašeńnie MAK pravieści ałmipiadu‑2014 u Sočy stała sapraŭdnym pośpiecham dla Rasiei, zdabytym u roŭnym i nialohkim spabornictvie ź inšymi pretendentami (što vyrazna kantrastuje z praktykaj pryniaćcia rašeńniaŭ u samoj RF). I hetym pośpiecham jana abaviazanaja, najpierš, svajmu prezydentu Pucinu, jaki bliskuča vystupiŭ na prezentacyi ŭ Hvatemale pa‑anhielsku i pa‑francusku. Praŭda, kali jon paabiacaŭ śnieh u Sočy, zhadałasia, čamuści, što niešta padobnaje, tolki pra doždž, my ŭ Biełarusi ŭžo kaliś čuli.
A jašče padčas prezentacyi, kali vystupaŭ prezydent MAK Žak Roh, kali zadavaŭ svaje pytańni rasiejskaj delehacyi prync Alber, padumałasia: a dzie ž prezydent Nacyjanalnaha alimpijskaha kamitetu Biełarusi? Jahonyja pamočniki ŭ spravie pijaru pavinnyja byli, mabyć, łokci sabie kusać u toj momant — upuścili takuju mahčymaść vychadu kiraŭnika Biełarusi na suśvietnuju arenu! Ale ž, napeŭna, tamu i nie pajechaŭ ź Biełarusi ŭ Hvatemału lepšy siabra vienesuelskaha prezydenta, što heta byŭ nie jahony zorny čas. Dyj Krasnaja Palana — nie Nahana.
Ale ž alimpijskaja delehacyja Biełarusi addała svoj hołas za Sočy. Što niemałavažna: rasiejskaja zajaŭka pieramahła z adryvam usiaho ŭ čatyry hałasy. Ci budzie hety fakt asablivym čynam adznačany Maskvoj i adździačany ŭ nastupnym — inšaje pytańnie.
Vyšej, chutčej, macniej!
Spekulacyjaŭ vakoł vybaru MAK šmat. Kažuć, naprykład, što heta prezydent ZŠA Buš harantavaŭ rasiejskamu kalehu vybar Sočy ŭ abmien na niejkija palityčnyja sastupki. Aprača taho, što Džordž Buš, adrozna ad niekatorych inšych prezydentaŭ, nia maje dačynieńnia da alimpijskaha ruchu i što Złučanym Štatam, pa vialikim rachunku, da lampački, dzie buduć alimipijskija hulni 2014 h. (pakolki alimpijada ŭ Sołt‑Łejk Syci była ŭ ZŠA zusim niadaŭna), jość jašče adzin dokaz, što nijakaj «zmovy prezydentaŭ» niama. Usie palityčnyja ahladalniki ŭ adzin hołas adznačajuć, što sustreča Pucina z Bušam u Kenebarkparcie, jaki rasiejski prezydent naviedaŭ pierad Hvatemałaj, nia stała nižniaj kropkaj u paharšeńni stasunkaŭ pamiž ZŠA i Rasiejaj. I čakać palapšeńnia hetych stasunkaŭ u pieradvybarny peryjad nie davodzicca. Litaralna nastupnym dniom paśla prapanovy Pucina amerykancam stvaryć ahulnuju stancyju PRA na poŭdni Rasiei, vice‑premjer Ivanoŭ paabiacaŭ — kali Vašynhton nie prysłuchajecca da rasiejskich prapanovaŭ i nie admovicca ad ustanoŭki radaraŭ u Polščy j Čechii — Maskva pastavić rakiety siaredniaha radyjusu ŭ Kalininhradzkaj vobłaści.
I voś tut mižvoli ŭspomniš alimpijadu 1980‑ha ŭ Maskvie. Zaplanavanaja ŭ hady razradki mižnarodnaj napružanaści, jana pačałasia mieniej jak praz hod paśla ŭvarvańnia savieckich vojskaŭ u Aŭhanistan. ZŠA, viadučyja eŭrapiejskija krainy zaklikali da bajkotu Maskoŭskaje alimpijady. Praŭda, niekatoryja pieravahi sacyjalizmu nad kapitalizmam dali ab sabie znać. Alimipijskija kamitety dy nacyjanalnyja federacyi asobnych vidaŭ sportu niekatorych zachodnich krainaŭ, asobnyja spartoŭcy bajkot praihnaravali — pryjechali płyŭcy z Aŭstralii, piaciborcy j końniki z Anhlii, jašče niechta. Tym nia mienš, alimipijskija hulni byli bieznadziejna sapsavanyja. Jakaja radaść ad alimpijskich medaloŭ (siarod uładalnikaŭ jakich byŭ i biełarus — kanaist Parfianovič), kali ŭ bolšaści vidaŭ, asabliva ŭ lohkaj atletycy, u savieckich spartoŭcaŭ nie było sapraŭdnych kankurentaŭ ź viadučych krainaŭ Zachadu? Zatoje medali daždžom sypalisia na siabroŭskija sacyjalistyčnyja krainy — Baŭharyju, Vuhorščynu, HDR, ČSSR. Palaki dasiahnuli tady, imavierna, najbolšaha pośpiechu ŭ historyi alimpijadaŭ (naprykład, załatoha medalu ŭ skačkach u vyšyniu Polša nia mieła nikoli ni da, ni paśla Alimpijady‑80). A niaŭdziačnyja palaki potym vaźmi dy ŭtvary ŭ siabie «Salidarnaść» adrazu pa zakančeńni Alimpijskich hulniaŭ!..
Ale ž SSSR žorstka adpomściŭ amerykancam (a razam ź imi j palakam dy šmat kamu jašče). Usiaho praz čatyry hady saviecki alimpijski kamitet, a zaadno — alimpijskija kamitety sacyjalistyčnych krainaŭ — bajkatavali letniuju Alimipijadu ŭ Łos‑Andželesie. I tut užo nijakich vyklučeńniaŭ u vyhladzie pazycyi asobnych federacyjaŭ ci spartoŭcaŭ być nie mahło — bajkot byŭ tatalny. Tolki niepakorlivaja Rumynija Čaŭšesku pasłała ŭ ZŠA svaich spartoŭcaŭ. (Baraćba rumynskich himnastak z amerykankami stała ŭpryhožańniem turniru. Rumynki vyjhrali kamandnaje pieršynstva, absalutnaj čempijonkaj stała himnastka z ZŠA.
Na kanale «Ład» niadaŭna možna było bačyć najbolš cikavyja momanty taje «prapuščanaj» Alimpijady ŭ Łos‑Andželesie.)
Tym nia mienš, sam pryncyp alimpizmu byŭ surjozna padarvany.
«Do śvidańja, naš łaskovyj miša…»
Vyjaviłasia, što adłučyć sport ad palityki va ŭmovach hlabalnaha procistańnia zvyšdziaržavaŭ niemahčyma. Paraza savieckich chakieistaŭ ad maładoj zbornaj ZŠA na zimovaj Alimpijadzie 1980‑ha (tady jašče letnija i zimovyja hulni pravodzilisia ŭ adzin hod) usprymałasia ŭ SSSR amal jak paraza ŭ vajnie, jak nacyjanalnaja katastrofa. Možna tolki ŭjavić, što kazali b siońnia ŭ Rasiei, kali b zajaŭka Sočy była adchilenaja.
Biełaja Alimpijada 1984‑ha ŭ Sarajevie supała sa śmierciu Jurja Andropava. Što nie pieraškodziła tranślacyi hulniaŭ u Savieckim Sajuzie. A voś ad pakazu letniaj Alimpijady ŭ Łos‑Andželesie Maskva admoviłasia, što vyklikała niezadavolenaść savieckich zaŭziataraŭ. Tak pačynałasia ahonija kamunistyčnaha režymu.
Nia varta tut pravodzić paraleli dy rabić paśpiešlivyja vysnovy, byccam paśla Alimpijady ŭ Sočy ŭ Rasiejskaj Federacyi pačniecca novaja pierabudova i demakratyzacyja. Usio‑taki kramloŭskaje kiraŭnictva — nia brežnieŭskaje. Jano, prynamsi, našmat maładziejšaje.
Ale cikava ŭsio ž, u jakim stanie Rasieja padydzie da 2014‑ha. Ci sapraŭdy Alimpijadu ŭ Sočy budzie adčyniać, jak ciapier mnohija pradkazvajuć, Uładzimier Pucin? Kali tak, dyk u jakaści kaho? Ci sapraŭdy Alimpijada daść šturšok raźvićciu rasiejskaha Poŭdnia, supakoić Kaŭkaz? I samaje cikavaje — ci pajeduć u Sočy spartoŭcy ZŠA, Polščy, krainaŭ Bałtyi, nie bajučysia być ablitymi farbaj «našymi», albo źbitymi rasiejskimi nacyjanał‑patryjotami, jakija adčuvajuć siabie ŭ Krasnadarskim krai asabliva razdolna? Ci nia budzie padstavaŭ u Zachadu dla novaha bajkotu?
Siońnia ciažka navat skazać ź ćviordaj peŭnaściu, što ŭ Alimpijadzie‑2014 budzie ŭdzielničać nacyjanalnaja zbornaja Biełarusi. Chto daść harantyju, što ŭ Sočy my nie pabačym abjadnanuju kamandu «sajuznaj dziaržavy» pad ahulnym ściaham? A moža, naadvarot — dla taho, kab pajechać u Rasieju, biełarusam patrebnaja budzie viza, i atrymać jaje budzie nie lahčej, čym ciapier hramadzianam Hruzii?
Siem hadoŭ — nie taki vialiki termin. Ale chto moh padumać u 1980‑m, z zamiłavańniem hledziačy na alimpijskaje miedźviedziania, jakoje machała ŭsim łapaj na raźvitańnie, što heta Saviecki Sajuz adychodzić u niabyt? Voś tolki mara pra kamunizm — chacia b u adnym, asobna ŭziatym horadzie, chacia b u vyhladzie hulniaŭ — usio jašče žyvie.
